حدود 22٪ از افراد خشکی دهان در خواب را تجربه می‌کنند که به آن “زروستومیا” نیز گفته می‌شود. خشکی دهان میتواند حس ناخوشایندی ایجاد کند و بر کیفیت زندگی فرد تأثیر منفی بگذارد. اگر دهان شما در شب خشک شود، ممکن است خواب شما را مختل کرده و باعث شود از خواب بیدار شوید. در این مقاله، به بررسی علائم، عوامل خطر، اقدامات پیشگیرانه و روش‌های درمان خشکی دهان در خواب می‌پردازیم و توضیح می‌دهیم که چه زمانی لازم است با پزشک مشورت کنید. پس ادامه این مقاله را از دست ندهید.
خشکی دهان چیست؟
خشکی دهان به احساس ذهنی داشتن دهانی خشک گفته می‌شود. این وضعیت با “هایپوسالیواسیون” (کاهش تولید بزاق) همپوشانی دارد اما متفاوت است. در هایپوسالیواسیون، غدد بزاقی فرد بزاق بسیار کمی تولید می‌کنند و این وضعیت به‌صورت عینی با اندازه‌گیری میزان بزاق تعیین می‌شود. در حالی که خشکی دهان بر اساس گزارش شخصی افراد و احساسی که در دهان خود دارند، تعریف می‌شود.
در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!
علائم خشکی دهان در خواب چیست؟
علائم اصلی زروستومیا (خشکی دهان) شامل احساس خشکی در دهان است. پزشکان برای تشخیص خشکی دهان، مجموعه‌ای از سوالات درباره احساس دهان در زمان‌های مختلف از فرد می‌پرسند.
بسیاری از پزشکان و پژوهشگران از فهرستی به نام شاخص زروستومیا یا نسخه کوتاه‌شده‌ای از این فهرست استفاده می‌کنند. برای مثال، ممکن است درباره شدت موارد زیر سوالاتی مطرح شود:
- احساس خشکی دهان هنگام غذا خوردن
- میزان دشواری در خوردن غذاهای خشک
- خشکی لب‌ها
- خشکی دهان در شب یا هنگام بیدار شدن
- احساس تشنگی در شب
اگرچه احساس خشکی دهان معیار اصلی است، علائم دیگری نیز معمولاً همراه با زروستومیا مشاهده میشوند. انجمن دندانپزشکی آمریکا این علائم را به‌عنوان نشانه‌ها یا عوارض خشکی دهان در نظر می‌گیرد:
- بوی بد دهان
- احساس سوزش یا وجود زخم در دهان
- دشواری در جویدن، بلعیدن یا صحبت کردن
- تغییر در حس چشایی یا تحمل نکردن غذاهای تند، شور یا ترش
- لب‌های خشک و ترک‌خورده
- زبان زبر
- عفونت‌های دهانی
- مشکلات در نگه‌داشتن دندان‌های مصنوعی
خشکی مزمن دهان همچنین میتواند به مشکلاتی مانند پوسیدگی دندان، تجمع پلاک، فرسایش مینای دندان، یا دمینرالیزاسیون (کاهش مواد معدنی دندان) به‌صورت لکه‌های سفید، حساسیت دندان‌ها و التهاب لثه‌ها منجر شود.
علل و عوامل خطر
خشکی دهان، چه در طول روز و چه شب، ممکن است به دلایل متعددی رخ دهد. شناسایی علت خشکی دهان میتواند به درمان آن و پیشگیری از تکرار کمک کند.
کمآبی بدن
اگر شب‌ها با حس تشنگی بیدار می‌شوید یا هنگام صبح خشکی دهان را تجربه می‌کنید، ممکن است بدن شما دچار کمآبی باشد. کمآبی زمانی اتفاق می‌افتد که مصرف آب شما کمتر از میزان دفع آن باشد، مانند دفع از طریق ادرار، تعریق یا سایر روش‌ها. کمآبی بیشتر زمانی رخ می‌دهد که آب کافی ننوشید یا مایعات بیشتری از حد معمول از دست بدهید. برای مثال، اسهال یا تعریق ناشی از ورزش یا هوای گرم میتواند باعث از دست دادن مایعات شود. در برخی موارد، مشکلات پزشکی مانند دیابت نیز ممکن است به کمآبی منجر شود.
تنفس از راه دهان
تنفس از راه دهان به‌جای بینی در هنگام خواب میتواند باعث خشکی دهان در شب شود. این نوع تنفس معمولاً به دلیل انسداد مجاری بینی و مشکلات مرتبط با اختلالات خواب رخ می‌دهد. مراجعه به پزشک یا متخصص خواب میتواند علت تنفس دهانی را مشخص کرده و روش درمانی مناسبی پیشنهاد دهد.
داروها و درمان‌های پزشکی
خشکی دهان میتواند عارضه جانبی بسیاری از داروها باشد، زیرا بسیاری از آن‌ها تولید بزاق را کاهش می‌دهند. استفاده از بیش از یک دارو نیز ممکن است خطر خشکی دهان را افزایش دهد. برخی از داروهایی که ممکن است باعث خشکی دهان شوند عبارت‌اند از:
- آنتیهیستامینها
- ضداحتقان‌ها
- داروهای ضدافسردگی
- داروهای ضدروان‌پریشی
- برخی شل‌کننده‌های عضلانی
- دیورتیکها
- محرک‌های خاص برای درمان اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (ADHD)
- داروهای مثانه برای کاهش ادرار
- برخی آرام‌بخش‌ها
- داروهای درمان گلوکوم، زوال عقل یا بیماری پارکینسون
- برخی داروهای آسم
خشکی دهان ممکن است ناشی از درمان‌های پزشکی نیز باشد. مثلاً پرتودرمانی سر و گردن در درمان سرطان یا استفاده از دستگاه CPAP برای درمان آپنه خواب انسدادی میتواند به خشکی دهان منجر شود.
بیماری‌ها
گاهی خشکی دهان به‌عنوان علامت یا همراه با سایر مشکلات جسمی رخ می‌دهد. خشکی دهان یکی از علائم اصلی سندرم شوگرن است، یک اختلال خودایمنی. پزشکان معمولاً برای تشخیص این سندرم، خروجی بزاق و وضعیت غدد بزاقی را ارزیابی می‌کنند. این بیماری علاوه بر خشکی دهان، معمولاً باعث خشکی چشم می‌شود و در موارد نادر، خشکی در سایر قسمت‌های بدن نیز مشاهده می‌شود.
سایر بیماری‌ها و شرایط پزشکی که می‌توانند خشکی دهان ایجاد کنند عبارت‌اند از:
- آپنه خواب انسدادی
- دیابت
- بیماری کروناویروس ۲۰۱۹ (COVID-19)
- عفونت ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV)
- فشار خون بالا
- هپاتیت C
پیری
خشکی دهان در میان سالمندان شایع‌تر است که ممکن است به دلیل مصرف بیشتر داروهای ایجادکننده خشکی دهان باشد.
سیگار کشیدن
سموم موجود در دود سیگار باعث کاهش تولید بزاق در افراد سیگاری می‌شود که این امر میتواند خشکی دهان را در طول زمان افزایش دهد.
جنسیت بیولوژیکی
مطالعات مختلف نشان داده‌اند که خشکی دهان در زنان شایع‌تر است. این شیوع مستقل از مصرف دارو است، به این معنا که دلیل آن استفاده بیشتر زنان از داروها نیست. تحقیقات بیشتری برای درک بهتر این ارتباط مورد نیاز است.
راهکارهای درمانی خشکی دهان در خواب چیست؟
روش‌های متعددی برای درمان خشکی دهان وجود دارد که بسته به علت اصلی آن متفاوت است.
بزاق مصنوعی
تحقیقات نشان می‌دهد که جایگزین‌های بزاق یا بزاق مصنوعی می‌توانند در افرادی که با روش‌های دیگر بهبود نمی‌یابند، خشکی دهان را تسکین دهند. این جایگزین‌ها معمولاً به شکل ژل یا دهان‌شویه عرضه میشوند و به‌عنوان روان‌کننده عمل می‌کنند. برخی از انواع بزاق مصنوعی مؤثرتر از سایرین هستند؛ بنابراین، مشورت با پزشک آشنا به تفاوت این محصولات میتواند مفید باشد.
داروها
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) دو داروی تحریک‌کننده بزاق را برای درمان خشکی دهان در افراد مبتلا به شرایط پزشکی خاص تأیید کرده است. شواهدی نیز نشان می‌دهد که آمیفوسین، دارویی که معمولاً برای کاهش عوارض جانبی شیمی‌درمانی تجویز می‌شود، میتواند خشکی دهان ناشی از پرتودرمانی را کاهش دهد. این داروها ممکن است عوارض جانبی داشته باشند؛ بنابراین، قبل از مصرف هر داروی جدید با پزشک خود مشورت کنید.
طب سوزنی
برخی از متخصصان سلامت معتقدند که طب سوزنی میتواند با تحریک تولید بزاق به درمان خشکی دهان کمک کند، اگرچه تحقیقات بیشتری برای تأیید این نظریه مورد نیاز است.
سایر راه‌های درمان خشکی دهان در خواب
| روش درمانی | توضیحات |
|---|---|
| مصرف مایعات کافی | نوشیدن آب به میزان کافی در طول روز و قبل از خواب برای حفظ رطوبت دهان. |
| استفاده از مرطوب‌کننده هوا | استفاده از دستگاه‌های مرطوب‌کننده در اتاق خواب برای جلوگیری از خشکی هوا. |
| اجتناب از مصرف الکل و کافئین | پرهیز از نوشیدنی‌های حاوی کافئین و الکل که باعث کاهش تولید بزاق میشوند. |
| استفاده از بزاق مصنوعی | استفاده از اسپری‌ها یا ژل‌های بزاق مصنوعی برای حفظ رطوبت دهان، مخصوصاً قبل از خواب. |
| مکیدن آب‌نبات بدون قند | مکیدن آب‌نبات‌های بدون قند برای تحریک تولید بزاق در دهان. |
| اجتناب از سیگار | ترک سیگار که میتواند غدد بزاقی را تحریک کرده و خشکی دهان را کاهش دهد. |
| مصرف داروهای محرک بزاق | در صورت تجویز پزشک، استفاده از داروهایی مانند پیلوکارپین یا سویملین برای افزایش تولید بزاق. |
| رعایت بهداشت دهان و دندان | مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم برای جلوگیری از عفونت‌ها و آسیب‌های دهان ناشی از خشکی. |
| مشاوره با پزشک | در صورت خشکی مداوم یا شدید دهان، مشورت با پزشک برای بررسی علل و انتخاب درمان مناسب. |
در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
همه افراد مبتلا به خشکی دهان در خواب نیاز به مراجعه به پزشک ندارند.گاهی اوقات درمان‌های خانگی مانند نوشیدن آب بیشتر، استفاده از بخور در اتاق خواب یا ترک سیگار می‌توانند مشکل را حل کنند.
در موارد زیر بهتر است با پزشک عمومی خود مشورت کنید:
- درمان‌های خانگی علائم شما را برطرف نمی‌کنند.
- خشکی دهان خواب شما را مختل کرده است.
- خشکی دهان با علائم دیگری مانند خشکی چشم یا بزرگ شدن غدد بزاقی همراه است.
پزشک میتواند داروهای مصرفی شما را بررسی کند یا آزمایش‌هایی برای تشخیص علت زمینهای خشکی دهان انجام دهد.
افرادی که مکرراً خشکی دهان را تجربه می‌کنند باید توجه بیشتری به مراقبت‌های دندانی خود داشته باشند و بهطور منظم به دندانپزشک مراجعه کنند تا از آسیب دندان‌ها جلوگیری شود. انجمن دندانپزشکی آمریکا استفاده از فلوراید موضعی را برای کاهش خطر پوسیدگی توصیه می‌کند. پزشک شما همچنین میتواند به درمان عفونت‌های ثانویه ناشی از خشکی دهان کمک کند.
منابع
Wolff, A., Joshi, R. K., Ekström, J., Aframian, D., Pedersen, A. M., Proctor, G., Narayana, N., Villa, A., Sia, Y. W., Aliko, A., McGowan, R., Kerr, A. R., Jensen, S. B., Vissink, A., & Dawes, C. (2017). A guide to medications inducing salivary gland dysfunction, xerostomia, and subjective sialorrhea: A systematic review sponsored by the World Workshop on Oral Medicine VI. Drugs in R&D, 17(1), 1–28
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27853957/
Nevares, A. M. (2020, February). Sjögren syndrome. Merck Manual Professional Version., Retrieved August 24, 2021, from
Mauri-Obradors, E., Estrugo-Devesa, A., Jané-Salas, E., Viñas, M., López-López, J. (2017). Oral manifestations of diabetes mellitus. A systematic review. Medicina Oral, Patologia Oral y Cirugia Bucal, 22(5), e586–e594
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28809366/
سوالات متداول
1. خشکی دهان چه زمانی باید نگرانکننده باشد؟
اگر خشکی دهان بهطور مداوم ادامه دارد، خواب شما را مختل کرده، یا با علائم دیگری مانند خشکی چشم، گلودرد، یا تورم غدد بزاقی همراه است، باید با پزشک مشورت کنید. این علائم ممکن است نشانهای از یک بیماری زمینهای باشند.
2. علت اصلی خشکی دهان در شب چیست؟
علل مختلفی میتواند باعث خشکی دهان در شب شود، از جمله کمآبی بدن، تنفس از راه دهان به دلیل گرفتگی بینی، استفاده از دستگاه CPAP، مصرف برخی داروها، یا بیماریهایی مانند آپنه خواب و دیابت.
3. چه داروهایی باعث خشکی دهان میشوند؟
برخی داروها مانند آنتیهیستامینها، ضدافسردگیها، آنتیسایکوتیکها، دیورتیکها، و داروهای درمان ADHD ممکن است باعث خشکی دهان شوند. در صورت بروز خشکی دهان ناشی از دارو، پزشک میتواند جایگزین یا تنظیماتی در دوز دارو انجام دهد.