با فلج خواب آشنا شوید: علائم، علل و درمان

فلج خواب یک ناتوانی موقت در حرکت یا صحبت کردن است که مستقیماً پس از به خواب رفتن یا بیدار شدن رخ می‌دهد. درحالی‌که حالت‌های خواب و بیداری معمولاً به‌وضوح مشخص و متمایز هستند، شرایطی مانند فلج خواب می‌تواند این مرزها را از بین ببرد. افراد در طول دوره‌هایی که اغلب شامل توهمات نگران‌کننده و احساس خفگی است، هوشیاری خود را حفظ می‌کنند.

با اینکه هنوز چیزهای زیادی در مورد این عارضه ناشناخته است، یادگیری در مورد انواع، علائم، علل، اثرات و درمان می‌تواند درک بهتری از این بیماری و راه‌های پیش‌گیری از آن را امکان‌پذیر کند.

در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!

فلج خواب چیست؟

این عارضه وضعیتی است که با از دست دادن کنترل عضلانی در کوتاه‌مدت مشخص می‌شود که به‌عنوان آتونی شناخته می‌شود و درست بعد از به خواب رفتن یا قبل از بیدار شدن اتفاق می‌افتد. علاوه‌بر آتونیا، افراد اغلب در طول دوره‌های فلج دچار توهم می‌شوند. فلج خواب یک پاراسومنیا در نظر گرفته می‌شود که رفتارهای غیرعادی در طول خواب است. از آنجایی که به مرحله حرکت سریع چشم (REM) در چرخه خواب مرتبط است، این عارضه به‌عنوان پاراسومنیا REM در نظر گرفته می‌شود.

خواب استاندارد REM شامل رویاهای واضح همراه با آتونیا است که معمولاً به جلوگیری از انجام رویاها کمک می‌کند. آتونیا معمولاً پس از بیدار شدن به پایان می‌رسد، بنابراین فرد هرگز از این ناتوانی در حرکت آگاه نمی‌شود. در نتیجه، محققان بر این باورند که این عارضه شامل حالت آمیخته‌ای از هوشیاری است که بیداری و خواب REM را با هم ترکیب می‌کند. در واقع، به نظر می‌رسد آتونیا و تصویرسازی ذهنی از خواب REM حتی در حالت هوشیاری و بیداری باقی می‌ماند.

پاراسومنیا چیست؟ 

انواع فلج خواب

متخصصان پزشکی معمولاً این عارضه را به دو دسته دسته‌بندی می‌کنند.

فلج خواب منفرد

این دوره‌های فلج خواب یکباره به تشخیص اساسی نارکولپسی، یک اختلال عصبی که مغز را از کنترل صحیح بیداری که اغلب منجر به فلج خواب می‌شود، باز می‌دارد، مرتبط نیست.

فلج خواب مکرر

این وضعیت شامل چند دوره فلج خواب در طول زمان است. فلج مکرر خواب می‌تواند با نارکولپسی همراه باشد.

در بسیاری از موارد، این دو ویژگی تعیین‌کننده برای توصیف وضعیتی به نام فلج خواب منزوی مکرر (RISP) ترکیب می‌شوند که شامل موارد مداوم فلج خواب در فردی است که به نارکولپسی مبتلا نیست.

در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!

فلج خواب چه احساسی دارد؟

علامت مشخص این عارضه آتونی یا ناتوانی در حرکت بدن یا صحبت کردن است. افراد همچنین مشکل تنفس، فشار قفسه سینه و احساسات ناراحت‌کننده مانند وحشت یا درماندگی در طول دوره‌های فلج خواب را گزارش می‌کنند. یک روز پس از تجربه فلج خواب، احساس خواب‌آلودگی یا خستگی بیش از حد معمول است. تخمین زده می‌شود که 75 درصد از دوره‌های فلج خواب شامل توهماتی است که از رویاهای معمولی متمایز است. این‌ها می‌توانند به‌عنوان توهمات هیپناگوژیک هنگام به خواب رفتن یا به‌عنوان توهمات هیپنوپومپیک هنگام بیدار شدن از خواب رخ دهند.

توهمات در هنگام فلج خواب به سه دسته تقسیم می‌شوند.

توهمات مزاحم

این توهمات شامل درک یک فرد خطرناک یا حضور در اتاق است.

توهمات فشار قفسه سینه

این نوع توهمات توهمات انکوبوس نیز نامیده می‌شود، این دوره‌ها ممکن است احساس خفگی یا احساس نشستن شخصی روی سینه شما را به وجود آورد. این‌ها اغلب همراه با توهمات مزاحم رخ می‌دهند.

توهمات وستیبولار حرکتی (V-M)

توهمات V-M می‌تواند شامل احساس حرکت، مانند پرواز، یا احساسات خارج از بدن باشد.

آیا فلج خواب معنایی دارد؟

ادراک دوره‌های فلج خواب به‌طور قابل‌توجهی براساس زمینه فرهنگی فرد متفاوت است. آتونیا اغلب آزاردهنده است و توهم‌های آزاردهنده می‌توانند دوره‌ها را حتی ناراحت‌کننده‌تر کنند. به همین دلیل، حدود 90 درصد از دوره‌ها با ترس همراه است، درحالی‌که تنها یک اقلیت توهمات خوشایند یا حتی سعادت‌بخش‌تری دارند. دوره‌ها می‌توانند از چند ثانیه تا 20 دقیقه طول بکشند و میانگین طول آن حدود شش دقیقه است. در بیشتر موارد، دوره‌ها خودبه‌خود پایان می‌یابند، اما گاهی‌اوقات با لمس یا صدای شخص دیگری یا تلاش شدید برای حرکت که بر آتونیا غلبه می‌کند، قطع می‌شود.

فلج خواب چه‌قدر شایع است؟

شیوع متفاوت است، اما محققان بر این باورند که حدود 20 درصد از افراد در مقطعی از زندگی خود فلج خواب را تجربه می کنند. اطلاعات کمی در این گروه در مورد تعداد دفعات تکرار دوره‌ها وجود دارد. فلج خواب می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما اولین علائم اغلب در دوران کودکی، نوجوانی یا جوانی ظاهر می‌شود. پس از شروع در سال‌های نوجوانی، ممکن است این دوره‌ها در دهه 20 و 30 سالگی فرد بیشتر رخ دهد.

در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!

چه چیزی باعث فلج خواب می‌شود؟

علت دقیق این عارضه ناشناخته است. مطالعات داده‌ها را برای تعیین اینکه چه چیزی خطر فلج خواب را افزایش می‌دهد، تجزیه و تحلیل کرده‌اند و نتایج متفاوتی پیدا کرده‌اند. براساس این یافته‌ها، محققان بر این باورند که عوامل متعددی در شروع فلج خواب نقش دارند.

اختلالات خواب

اختلالات خواب و سایر مشکلات خواب برخی از قوی‌ترین همبستگی‌ها را با فلج خواب منفرد نشان داده‌اند. نرخ بالاتر این عارضه- 38٪ در یک مطالعه – توسط افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب (OSA) گزارش شده است، یک اختلال خواب که با وقفه‌های مکرر در تنفس مشخص می‌شود. همچنین مشخص شده است که فلج خواب در افراد مبتلا به بی‌خوابی مزمن، اختلالات ریتم شبانه‌روزی و گرفتگی عضلات پا در شب شایع‌تر است.

نارکولپسی

الگویی از موارد متعدد فلج خواب در طی یک دوره زمانی ممکن است به نارکولپسی مرتبط باشد. نارکولپسی می‌تواند عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز را تغییر دهد، که ممکن است در طول خواب REM عوارضی از جمله فلج خواب ایجاد کند. درحالی‌که تقریباً 20٪ از جمعیت عمومی حملات نادر فلج خواب را تجربه می‌کنند، این دوره‌ها معمولاً در افراد مبتلا به نارکولپسی شایع‌تر است. اگر علائم نارکولپسی را تجربه کردید، از جمله دوره‌هایی از خوابیدن بدون هشدار در زمان‌های نامناسب، خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز، یا ضعف عضلانی، با پزشک صحبت کنید.

جهت دریافت مشاوره رایگان و مشورت با پزشک متخصص کلیک کنید!

اختلالات سلامت روان

برخی از شرایط سلامت روان ارتباطی با این عارضه نشان داده‌اند. برخی از قوی‌ترین ارتباط ها در افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و افرادی است که در معرض پریشانی جسمی و عاطفی قرار گرفته‌اند. به نظر می‌رسد افرادی که دارای اختلالات اضطرابی، از جمله اختلال هراس هستند، بیشتر در معرض این بیماری هستند. قطع مصرف الکل یا داروهای ضدافسردگی می‌تواند منجر به بازگشت REM شود که ممکن است باعث فلج خواب شود. مطالعات نشان داده است که در افراد با سابقه خانوادگی فلج خواب خطر بالاتری وجود دارد، اما هیچ مبنای ژنتیکی خاصی شناسایی نشده است.

الگوهای رویایی

برخی از مطالعات نشان داده‌اند افرادی که ویژگی‌های تخیل و جدایی از محیط اطراف خود را نشان می‌دهند، مانند خیال‌پردازی، بیشتر در معرض فلج خواب هستند. همچنین ممکن است ارتباطی بین این عارضه و کابوس‌های واضح یا رویاهای شفاف وجود داشته باشد. تحقیقات بیشتر برای بررسی این همبستگی‌ها و درک بهتر علل متعدد بالقوه فلج خواب ضروری است.

آیا فلج خواب خطرناک است؟

برای اکثر افراد، این عارضه خطرناک تلقی نمی‌شود. اگرچه ممکن است باعث ناراحتی عاطفی شود، اما به‌عنوان یک بیماری خوش‌خیم طبقه‌بندی می‌شود و معمولاً آن‌قدر اتفاق نمی‌افتد که اثرات قابل‌توجهی بر سلامتی داشته باشد. بااین‌حال، تخمین زده می‌شود که 10٪ از افراد دوره‌های مکرر یا آزاردهنده بیشتری دارند که فلج خواب را به‌ویژه نگران‌کننده می‌کند. در نتیجه، ممکن است افکار منفی در مورد رفتن به رخت‌خواب، کاهش زمان اختصاص داده شده برای خواب یا تحریک اضطراب در حوالی زمان خواب ایجاد کنند که خواب آرام را سخت‌تر می‌کند. این کمبود خواب می‌تواند منجر به خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز و پیامدهای متعدد دیگری برای سلامت کلی فرد شود.

در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!

درمان فلج خواب چیست؟

اولین گام در درمان این عارضه، صحبت با یک پزشک به‌منظور شناسایی و رسیدگی به مشکلات اساسی است که ممکن است در فراوانی یا شدت دوره‌ها نقش داشته باشد. به‌عنوان مثال، این می‌تواند شامل درمان نارکولپسی یا اقداماتی برای مدیریت بهتر آپنه خواب باشد. به‌طور کلی، شواهد علمی محدودی در مورد موثرترین درمان برای فلج خواب وجود دارد. بسیاری از مردم نمی‌دانند که این وضعیت نسبتاً شایع است و بنابراین پس از دوره‌ها احساس شرمندگی می‌کنند. در نتیجه، تایید و عادی‌سازی علائم آن‌ها توسط پزشک می‌تواند مفید باشد.

به دلیل ارتباط بین این عارضه و مشکلات عمومی خواب، بهبود بهداشت خواب یک تمرکز رایج در پیش‌گیری از فلج خواب است. تعدادی از تکنیک‌های بهداشت خواب وجود دارد که می‌تواند به کیفیت خواب بهتر و استراحت شبانه پایدارتر کمک کند.

یک برنامه روتین ایجاد کنید:

برای رفتن به رخت‌خواب و بیدار شدن هر روز، از جمله آخر هفته، برنامه یکسانی را دنبال کنید. یک برنامه آرام‌بخش قبل از خواب می‌تواند به شما کمک کند تا راحت و آرام باشید.

فضای خواب خود را بهینه کنید:

تخت خود را با بهترین تشک و بالش برای نیازهای خود تجهیز کنید. همچنین طراحی اتاق خواب شما به‌گونه‌ای مفید است که نفوذ نور یا سر و صدا محدودی داشته باشد.

مصرف مواد را مهار کنید:

مصرف الکل و کافئین را به‌خصوص در شب کاهش دهید.

عوامل حواس پرتی را حذف کنید:

وسایل الکترونیکی از جمله گوشی‌های هوشمند را حداقل یک ساعت قبل از خواب کنار بگذارید.

بهبود بهداشت خواب اغلب در درمان شناختی رفتاری برای بی‌خوابی (CBT-I) گنجانده می‌شود، نوعی گفتگو درمانی که برای اصلاح افکار و احساسات منفی که خواب را از بین می‌برد، کار می‌کند. شکل خاصی از CBT برای فلج خواب ایجاد شده است، اما تحقیقات بیشتری برای تایید اثربخشی آن مورد نیاز است. CBT سابقه ثابتی در پرداختن به شرایط سلامت روانی مانند اضطراب و PTSD دارد که ممکن است عوامل موثر بر خطر این عارضه باشند.

برخی از داروها برای سرکوب خواب REM شناخته شده‌اند و ممکن است به توقف فلج خواب کمک کنند. این داروها می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند و ممکن است زمانی که شخصی مصرف آن‌ها را متوقف می‌کند باعث بازگشت مجدد خواب REM شوند. به این دلایل، مهم است که قبل از مصرف هر دارویی با پزشک صحبت کنید تا در مورد فواید و مضرات احتمالی آن صحبت کنید.

بیشتر بخوانید: راه رفتن در خواب!

بیشتر بخوانید: صحبت کردن در خواب!

منابع

Brooks, P. L., & Peever, J. H. (2008). Unraveling the mechanisms of REM sleep atonia. Nature and Science of Sleep, 10, 355-367

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19226735/

Zhang, W., & Guo, B. (2018). Freud’s dream interpretation: A different perspective based on the self-organization theory of dreaming. Frontiers in Psychology, 9, 1553

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30190698/

Denis, D., French, C. C., & Gregory, A. M. (2018). A systematic review of variables associated with sleep paralysis. Sleep Medicine Reviews, 38, 141–157

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28735779/

Olunu, E., Kimo, R., Onigbinde, E.O., Akpanobong, M.A.U., Enang, I.E., Osanakpo, M., Monday, I.T., Otohinoyi, D.A., & Fakoya A.O. (2018). Sleep paralysis, a medical condition with a diverse cultural interpretation. International Journal of Applied & Basic Medical Research, 8(3), 137–142

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30123741/

Sharpless, B. A. (2016). A clinician’s guide to recurrent isolated sleep paralysis. Neuropsychiatric Disease and Treatment, 12, 1761–1767

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27486325/

Scammell, T. E. (2022, July 12). Clinical features and diagnosis of narcolepsy in adults. In A. F. Eichler (Ed.). UpToDate., Retrieved June 6, 2023, from

https://www.uptodate.com/contents/clinical-features-and-diagnosis-of-narcolepsy-in-adults#

Hsieh, S. W., Lai, C. L., Liu, C. K., Lan, S. H., & Hsu, C. Y. (2010). Isolated sleep paralysis linked to impaired nocturnal sleep quality and health-related quality of life in Chinese-Taiwanese patients with obstructive sleep apnea. Quality of Life Research, 19(9), 1265–1272

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20577906/

Singh, S., Kaur, H., Singh, S., & Khawaja, I. (2018). Parasomnias: A Comprehensive Review. Cureus, 10(12), e3807

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30868021/

Denis, D., & Poerio, G. L. (2017). Terror and bliss? Commonalities and distinctions between sleep paralysis, lucid dreaming, and their associations with waking life experiences. Journal of Sleep Research, 26(1), 38–47

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27460633/

Denis, D., French, C. C., Schneider, M. N., & Gregory, A. M. (2018). Subjective sleep-related variables in those who have and have not experienced sleep paralysis. Journal of Sleep Research, 27(5), e12650

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29280229/

Kaczkurkin, A. N., & Foa, E. B. (2015). Cognitive-behavioral therapy for anxiety disorders: an update on the empirical evidence. Dialogues in clinical neuroscience, 17(3), 337–346

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26487814/

A.D.A.M. Medical Encyclopedia. (2021, April 19). Sleep paralysis. MedlinePlus., Retrieved June 6, 2023, from

https://medlineplus.gov/ency/article/000801.htm