با رشد دانش درباره نقش اساسی خواب در سلامت کلی، بسیاری از متخصصان توجه خود را به ارتباط بین سرطان و خواب معطوف کرده‌اند. مشکلات خواب ممکن است یک عامل خطر برای ابتلا به برخی از انواع سرطان باشد. همچنین ممکن است بر پیشرفت سرطان و اثربخشی درمان تأثیر بگذارد. علاوه بر این، سرطان میتواند بر خواب تأثیر بگذارد. در حالی که این حوزه تحقیقاتی همچنان در حال تکامل است، آگاهی بیشتر درباره رابطه پیچیده بین سرطان و خواب فرصت‌هایی را برای بهبود سلامت ایجاد میکند. ادامه این مقاله را از دست ندهید و با ارتباط بین سرطان و خواب آشنا شوید.
چگونه سرطان بر کیفیت خواب تأثیر می‌گذارد؟
ابتلا به سرطان میتواند اختلالات عمده‌ای در خواب ایجاد کند و بر توانایی به خواب رفتن و خواب ماندن در طول شب تأثیر بگذارد.
برآورد شده است که نیمی از افرادی که به سرطان مبتلا هستند، مشکلات خواب دارند. برخی مطالعات حتی تعداد بیشتری از اختلالات خواب را، بسته به نوع و مرحله سرطان، گزارش کرده‌اند.
دلایل بالقوه زیادی برای مشکلات خواب در افراد مبتلا به سرطان وجود دارد که میتواند بر اساس نوع سرطان، درمان دریافتی و سلامت کلی فرد، از جمله شرایط همزمان، متفاوت باشد. مشکلات خواب ممکن است به دلایل زیر ایجاد شوند:
- درد یا ناراحتی ناشی از تومور یا درمان
- مشکلات گوارشی یا ادراری ناشی از سرطان یا درمان آن
- دشواری در خوابیدن در طول اقامت در بیمارستان
- استرس، اضطراب و افسردگی که ممکن است از ابتلا به سرطان ناشی شوند
- عفونت و تب، به دلیل کاهش عملکرد ایمنی در طول شیمی‌درمانی
- سرفه یا مشکل در تنفس
- عوارض جانبی داروها
- اختلال در برنامه خواب به دلیل خستگی و خواب‌آلودگی در طول روز
سرطان یا درمان آن ممکن است همچنین علائم سایر اختلالات خواب را ایجاد کند.
در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!
آیا کمبود خواب میتواند باعث سرطان شود؟
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد اجزای مختلف خواب، از جمله مدت زمان خواب، کیفیت خواب، ریتم شبانه‌روزی و اختلالات خواب می‌توانند بر ریسک سرطان تأثیر بگذارند. با این حال، مطالعات در این زمینه همیشه سازگار یا قطعی نیستند که ممکن است به دلیل دشواری‌های موجود در جمع‌آوری دقیق داده‌های خواب در طولانی‌مدت باشد.
مدت زمان خواب و ریسک سرطان
مطالعات درباره تأثیر مدت زمان خواب بر ریسک سرطان اغلب متناقض بوده‌اند. تفاوت در نتایج ممکن است به نحوه جمع‌آوری داده‌های خواب، نوع سرطان مورد بررسی و نحوه بررسی عوامل دیگر که می‌توانند بر ریسک سرطان تأثیر بگذارند، مربوط باشد.
یک مطالعه بزرگ نشان داده است که افراد با خواب کوتاه، ریسک بیشتری برای ابتلا به سرطان دارند. مدت زمان کوتاه خواب به‌ویژه با افزایش ریسک پولیپ‌های روده بزرگ که می‌توانند به سرطان تبدیل شوند، مرتبط شده است. در افراد مسن، برخی تحقیقات مدت خواب کاهش‌یافته را با احتمال بیشتر ابتلا به سرطان معده مرتبط دانسته و همچنین ارتباط‌های احتمالی با سرطان‌های تیروئید، مثانه، سر و گردن یافته‌اند. اما این مطالعات قطعی نیستند و در مورد بسیاری از انواع سرطان، از جمله سرطان ریه، خواب کوتاه تأثیر خاصی نشان نداده است.
محققان همچنین مدت زمان خواب طولانی، معمولاً به‌عنوان بیش از ۹ ساعت خواب در شب تعریف شده، را مورد بررسی قرار داده‌اند و پیوندهای احتمالی با ریسک سرطان یافته‌اند. در یک مطالعه، این مقدار خواب ریسک سرطان کولورکتال را در بزرگسالان مسن، به‌ویژه در افرادی که اضافه وزن دارند یا زیاد خروپف می‌کنند، افزایش داد. مدت زمان خواب طولانی با افزایش ریسک سرطان اولیه کبد و سرطان سینه نیز مرتبط شده است.
کیفیت خواب و ریسک سرطان
کیفیت خواب اغلب از مدت زمان خواب به‌طور سخت‌تری قابل اندازه‌گیری است، به‌ویژه در طولانی‌مدت که میتواند تأثیرات آن بر ریسک سرطان را به‌سختی مشخص کند.
در مطالعات روی موش‌ها، خواب متناوب باعث التهاب‌هایی شد که رشد و پیشرفت تومورها را تحریک می‌کرد. در افراد بالای ۵۰ سال، محققان ریسک بالاتری از سرطان را در افرادی که کیفیت خواب خود را متوسط یا ضعیف ارزیابی کرده‌اند، یافته‌اند.
مانند مدت زمان خواب، به تحقیقات بیشتری نیاز است. مطالعات آینده ممکن است به شناسایی این موضوع کمک کند که چگونه عناصر خاصی از کیفیت خواب، مانند تعداد یا مدت وقفه‌های خواب، بر احتمال ابتلا به انواع خاصی از سرطان تأثیر می‌گذارند.
ریتم شبانه‌روزی و سرطان
ساعت داخلی بدن چرخه‌های ۲۴ ساعته‌ای به نام ریتم‌های شبانه‌روزی را کنترل میکند. بخشی خاص از مغز به نام هسته سوپراکیاسماتیک (SCN) سیگنال‌هایی به سراسر بدن می‌فرستد تا فعالیت بدن را بر اساس زمان روز بهینه کند.
نور عامل اصلی تنظیم ریتم شبانه‌روزی است. هنگامی که در معرض نور مصنوعی قرار نمی‌گیریم، افراد به‌سرعت به برنامه‌ای برای بیداری در ساعات روز و خواب در تاریکی عادت می‌کنند. اما در جامعه مدرن، نور مصنوعی مداوم، کار شبانه و سفر سریع بین مناطق زمانی مختلف میتواند باعث عدم هماهنگی ریتم شبانه‌روزی با ساعات طبیعی روز شود.
شواهد فزاینده‌ای نشان می‌دهند که اختلال در ریتم شبانه‌روزی میتواند در توسعه سرطان نقش داشته باشد. سیگنال‌های شبانه‌روزی در رشد و تقسیم سلول‌ها دخیل هستند و در نتیجه ممکن است بر وقوع جهش‌ها و آسیب‌های DNA تأثیر بگذارند. تولید هورمون‌ها، متابولیسم و عملکرد ایمنی نیز تحت تأثیر ریتم شبانه‌روزی قرار دارند و ممکن است در صورت عدم هماهنگی، مختل شوند.
تأثیر گسترده ریتم شبانه‌روزی بر این سیستم‌های بدنی به این معناست که اختلال در ریتم شبانه‌روزی شامل پیوندهای احتمالی متعدد با توسعه سرطانها، از جمله سرطان سینه و همچنین سرطان‌های کبد، کولون، ریه، پانکراس و تخمدان است.
کار در شب، که به عنوان کار شیفتی شناخته میشود، اغلب باعث ناهماهنگی شبانه‌روزی میشود و مشاهده شده است که افرادی که کار شیفتی انجام می‌دهند، ریسک بیشتری برای ابتلا به سرطان دارند.
اختلالات خواب شیفت کاری: انواع، علائم و راهکارهای درمانی
تأثیر خواب بر رشد سرطان چگونه است؟
خواب ممکن است در پیشرفت و رشد سرطان در طول زمان نقش داشته باشد. برخی از عوامل مرتبط با ریسک سرطان، مانند تأثیر خواب بر هورمون‌ها، متابولیسم و التهاب، ممکن است بر شدت سرطان تأثیر بگذارند، اما تحقیقات بیشتری برای روشن کردن این ارتباط احتمالی لازم است.
یک مطالعه نشان داده است که سرطان سینه در زمان خواب با سرعت بیشتری متاستاز میکند. برخی از هورمون‌هایی که تحت تأثیر ریتم شبانه‌روزی قرار دارند، از جمله ملاتونین و تستوسترون، ممکن است در رشد سلولهای تومور و گردش آنها در جریان خون نقش داشته باشند. با این حال، این تحقیقات هنوز در مراحل اولیه است و رابطه بین خواب و رشد سرطان به‌احتمال زیاد پیچیده است.
خواب برای سلامت کلی بدن ضروری است و افراد مبتلا به سرطان باید اقداماتی برای اطمینان از داشتن خواب باکیفیت هر شب انجام دهند.
مدیریت خواب در طول درمان سرطان
به دلیل تأثیر ریتم شبانه‌روزی بر فرآیند رشد و تقسیم سلولی، سلولهای سرطانی ممکن است در زمان‌های مختلف نسبت به درمان آسیب‌پذیرتر یا مقاوم‌تر باشند. داروهای سرطان اغلب پروتئین‌ها، آنزیم‌ها یا گیرنده‌های خاصی را در سطح سلول‌ها هدف قرار می‌دهند که بسیاری از آنها تحت تأثیر زمان‌بندی شبانه‌روزی هستند.
کرونوتراپی که هنوز در حال توسعه است، یکی از اجزای درمان سرطان است که برای بهینه‌سازی پرتودرمانی، شیمی‌درمانی یا ایمونوتراپی بر اساس ریتم شبانه‌روزی فرد عمل میکند. برخی محققان امیدوارند که کرونوتراپی بتواند باعث شود درمان‌ها تعداد بیشتری از سلولهای سرطانی را از بین ببرند و در عین حال به بافت‌های سالم آسیب کمتری وارد کنند.
خواب خوب ممکن است بر چگونگی بهبود و واکنش بیماران سرطانی به درمان تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، خواب ضعیف با سطح بالاتر درد، طولانی‌تر شدن مدت بستری در بیمارستان و افزایش احتمال عوارض در زنانی که تحت جراحی سرطان سینه قرار می‌گیرند، مرتبط است.
بهبود خواب و مقابله با سرطان
برای افراد مبتلا به سرطان که با مشکلات خواب دست و پنجه نرم می‌کنند، مهم است که با پزشک مشورت کنند تا علائم، علل و راه‌حل‌های احتمالی را بررسی کنند. به دلیل تأثیر خواب بر سلامت جسمانی، احساسات و افکار، خواب بهتر میتواند بهبود چشم‌گیری در کیفیت زندگی بیماران سرطانی ایجاد کند.
مشاوره و دارودرمانی هر دو می‌توانند به خواب بهتر کمک کنند. در مطالعات انجام‌شده بر روی افراد مبتلا به سرطان سینه، درمان شناختی رفتاری برای بی‌خوابی (CBT-I) که بر تغییر افکار منفی در مورد خواب تمرکز دارد، نشان داده است که باعث بهبود خواب، روحیه و تقویت سیستم ایمنی میشود. ترکیب CBT-I با داروها میتواند اثربخشی بیشتری در بهبود خواب و کیفیت زندگی داشته باشد.
بهبود بهداشت خواب نیز میتواند برای بیماران سرطانی مفید باشد. این شامل ایجاد محیط مناسب در اتاق خواب و رعایت عادات خواب سالم در طول روز است. نمونه‌هایی از این بهبودها شامل پایبندی به یک برنامه خواب منظم، اطمینان از راحتی تخت و اتاق خواب، و کاهش استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی قبل از خواب است.
خواب و بهبود پس از سرطان
تشخیص سرطان میتواند تغییرات زیادی در زندگی فرد به همراه داشته باشد. اثرات جسمانی و عاطفی ناشی از ابتلا به سرطان و طی مراحل درمان ممکن است طولانی‌مدت باشد و چالش‌های متنوعی را برای بازماندگان از سرطان ایجاد کند.
در یک مطالعه بر روی بازماندگان سرطان سینه که بین شش ماه تا پنج سال از تشخیص بیماری‌شان می‌گذشت، ۷۸٪ از افراد دچار مشکلات خواب بالاتر از حد متوسط بودند. بازماندگان همچنین خواب را یکی از مهم‌ترین مسائل برای سلامتی خود می‌دانند.
پرداختن به مشکلات خواب میتواند به‌ویژه برای بازماندگان از سرطان در دوران کودکی حائز اهمیت باشد. سرطان در کودکان و درمان آن اغلب باعث ایجاد اثرات طولانی‌مدت میشود که بر رشد ذهنی و جسمانی تأثیر می‌گذارد. خواب با کیفیت میتواند این اثرات را کاهش داده و سیستم ایمنی را تقویت کند تا بهبود کلی سلامت آنها را تقویت کند.
بازماندگان از سرطان باید با پزشک خود درباره تهیه یک برنامه سلامتی که نه تنها خواب، بلکه مسائل دیگر مانند رژیم غذایی، ورزش و مراقبت‌های پیگیری را نیز پوشش دهد، صحبت کنند. این برنامه میتواند شامل اقداماتی برای بهبود بهداشت خواب و تقویت عادات مثبت خواب باشد.
خواب و مراقبان بیماران سرطانی
در حالی که ممکن است مراقبان تمرکز خود را بر رفاه بیمار بگذارند، آنها نیز اغلب با مشکلات خواب مواجه می‌شوند. خواب مختل‌شده به دلیل بیدار شدن در شب برای مراقبت از بیمار، سطوح بالای استرس و اضطراب، و نداشتن زمان برای رسیدگی به نیازهای سلامتی خود، همگی می‌توانند به کیفیت خواب ضعیف در مراقبان منجر شوند. متأسفانه، کمبود خواب میتواند سلامت مراقبان را به خطر بیاندازد و توانایی آنها در ارائه مراقبت با کیفیت را تحت تأثیر قرار دهد.
مهم است که مراقبان زمانی را برای مراقبت از خود اختصاص دهند، از جمله تلاش برای داشتن یک برنامه خواب پایدار. اعضای دیگر خانواده، دوستان یا سازمان‌های محلی می‌توانند خدماتی ارائه دهند تا در برخی از جنبه‌های مراقبت از بیمار کمک کنند و به این ترتیب، مراقب زمانی برای توجه به سلامت جسمانی و عاطفی خود پیدا کند.
در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!
تاثیر سرطان بر کیفیت خواب
| پارامتر | تأثیر بر کیفیت خواب | ارتباط با سرطان | توضیحات |
|---|---|---|---|
| مدت زمان خواب ناکافی | کاهش کیفیت و کمیت خواب | افزایش خطر سرطان سینه، روده بزرگ و پروستات | کم‌خوابی باعث ایجاد التهاب، استرس اکسیداتیو و تضعیف سیستم ایمنی میشود که همه این عوامل می‌توانند در ایجاد و پیشرفت سرطان نقش داشته باشند. |
| آپنه خواب | اختلال خواب به دلیل توقف‌های مکرر تنفسی | افزایش خطر سرطان ریه، سینه و پروستات | آپنه خواب باعث کاهش سطح اکسیژن و افزایش استرس اکسیداتیو میشود که میتواند منجر به تغییرات سلولی و افزایش خطر سرطان شود. |
| کار شبانه و شیفت‌های شب | تغییر در ریتم شبانه‌روزی بدن | افزایش خطر سرطان سینه و پروستات | کار شبانه باعث اختلال در تولید ملاتونین شده و میتواند روند رشد سلولهای سرطانی را تسریع کند، خصوصاً در سرطان‌هایی که به ریتم بیولوژیک حساس‌اند. |
| اختلال در ریتم شبانه‌روزی | اختلال در چرخه خواب و بیداری | افزایش خطر سرطان‌های دستگاه گوارش و تخمدان | تغییرات در ساعت بیولوژیک بدن میتواند به تغییرات متابولیک و اختلال در ترمیم DNA منجر شود و زمینهساز سرطان‌های مختلف گردد. |
| کاهش ترشح ملاتونین | کاهش توان بدن در خواب عمیق و با کیفیت | افزایش خطر سرطان‌های مرتبط با هورمون‌ها | ملاتونین خاصیت آنتیاکسیدانی دارد و میتواند از رشد سلولهای سرطانی جلوگیری کند. کاهش ملاتونین در افرادی که کار شبانه دارند یا اختلال خواب دارند دیده میشود. |
| بی‌خوابی مزمن | کاهش کیفیت خواب و افزایش استرس | افزایش خطر سرطان‌های روده بزرگ و مثانه | استرس ناشی از بی‌خوابی مزمن میتواند به تغییرات هورمونی و افزایش سطح عوامل التهابی منجر شود که زمینهساز انواع سرطان‌هاست. |
| کیفیت خواب پایین | خواب سطحی و ناآرام | افزایش خطر سرطان خون و مغز استخوان | خواب ناکافی میتواند به کاهش فعالیت سلولهای ایمنی و افزایش آسیب به سلول‌ها منجر شود که احتمال ابتلا به سرطان‌های خونی را افزایش می‌دهد. |
منابع
von Ruesten, A., Weikert, C., Fietze, I., & Boeing, H. (2012). Association of sleep duration with chronic diseases in the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC)-Potsdam study. PloS one, 7(1), e30972
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22295122
Thompson, C. L., Larkin, E. K., Patel, S., Berger, N. A., Redline, S., & Li, L. (2011). Short duration of sleep increases risk of colorectal adenoma. Cancer, 117(4), 841–847
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20936662
Gu, F., Xiao, Q., Chu, L. W., Yu, K., Matthews, C. E., Hsing, A. W., & Caporaso, N. E. (2016). Sleep Duration and Cancer in the NIH-AARP Diet and Health Study Cohort. PloS one, 11(9), e0161561
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27611440
سوالات متداول
1. آیا کیفیت خواب میتواند بر خطر ابتلا به سرطان تأثیر بگذارد؟
- بله، کیفیت پایین خواب و اختلالات خواب مانند آپنه میتواند خطر ابتلا به برخی سرطانها را افزایش دهد. خواب ناکافی باعث افزایش استرس اکسیداتیو، التهاب و کاهش سیستم ایمنی میشود که همه این عوامل در افزایش خطر سرطان نقش دارند.
2. نقش هورمون ملاتونین در پیشگیری از سرطان چیست؟
- ملاتونین، هورمونی است که در زمان خواب توسط غده پینهآل ترشح میشود و به تنظیم چرخه خواب کمک میکند. این هورمون خاصیت آنتیاکسیدانی دارد و میتواند از آسیب سلولی جلوگیری کرده و به پیشگیری از سرطان کمک کند.
3. کار شیفت شب و ارتباط آن با سرطان چیست؟
- کار شبانه و عدم هماهنگی با ریتم طبیعی بدن (ساعت بیولوژیکی) با کاهش تولید ملاتونین و افزایش سطح استرس همراه است. این عوامل ممکن است خطر بروز سرطان‌هایی مانند سرطان سینه و پروستات را افزایش دهد.
4. آپنه خواب چگونه با سرطان ارتباط دارد؟
- آپنه خواب باعث کاهش اکسیژنرسانی به بافتها و ایجاد استرس اکسیداتیو در بدن میشود. تحقیقات نشان داده که این شرایط میتواند زمینهساز رشد سلولهای سرطانی باشد.