آپنه خواب نوعی اختلال خواب است که مشخصه آن اختلال در تنفس است. دو نوع اصلی آپنه خواب وجود دارد: آپنه خواب مرکزی و آپنه انسدادی خواب. در این مقاله با ما همراه باشید تا با آپنه خواب مرکزی آشنا شوید.
بیشتر بخوانید: آپنه انسدادی خواب چیست؟
آپنه خواب مرکزی (CSA)، با وقفه تنفسی در طول خواب به دلیل اختلال در سیگنال سیستم عصبی مرکزی شناخته می‌شود. به‌طور معمول، وقفه تنفس 10 تا 30 ثانیه طول می‌کشد و می‌تواند ماهیت متناوب داشته باشد یا به‌صورت چرخه‌ای در طول شب اتفاق بیفتد. آپنه خواب مرکزی با کاهش سطح اشباع اکسیژن همراه است، وضعیتی به نام هیپوکسی یا هیپوکسمی، که می‌تواند منجر به عوارض جدی برای سلامتی شود.
چه عواملی آپنه خواب مرکزی را به وجود می‌آورند؟
عدم تعادل اکسیژن و کربن دی‌اکسید
یکی از شایع‌ترین علل آپنه خواب مرکزی، عدم تعادل در سطح اکسیژن و کربن دی‌اکسید خون است، که هردو در زمانی‌که بدن در حال استراحت است، باید نسبتاً ثابت بمانند. گیرنده‌های شیمیایی در بدن وجود دارند که توسط سطوح اکسیژن و کربن دی‌اکسید در جریان خون کنترل می‌شوند. این گیرنده‌های شیمیایی سیگنال‌هایی را به مغز ارسال می‌کنند تا مغز بداند چه زمانی باید گلو و سایر راه‌های تنفسی را باز کند و همچنین عضلات مرتبط با تلاش‌های تنفسی را به حرکت درآورد.
تنفس منظم به بدن اجازه می‌دهد تا کربن دی‌اکسید اضافی و مضر را از ریه‌ها و جریان خون خارج کند. بااینحال، در آپنه خواب مرکزی، گیرنده‌های شیمیایی موجود در مغز، در طول خواب، اختلال در عملکرد مغز ایجاد می‌کنند و سیگنالی برای استنشاق به مغز نمی‌رسد؛ این حالت باعث از دست رفتن چندین چرخه تنفس و افزایش سطح کربن دی‌اکسید خون می‌شود.
تنظیمات تنفسی و فاکتورهای مرتبط به آن
یکی دیگر از علل آپنه خواب مرکزی، مشکل در تنظیم تنفس است. مغز و قلب به‌طور معمول باهم کار می‌کنند تا سطح متعادلی از اکسیژن و کربن دی‌اکسید را در جریان خون حفظ کنند. بااینحال، ممکن است قلب و مغز در آنچه چرخه دم و بازدم «طبیعی» در نظر می‌گیرد، متفاوت عمل کنند. آپنه خواب مرکزی باعث می‌شود که مراکز عصبی در مغز که مسئول چرخه‌های تنفسی هستند، به اندازه کافی سریع واکنش نشان ندهند تا سرعت تنفس را یکنواخت و درست نگه دارند. این حالت باعث می‌شود که تعداد تنفس در طول شب بین آپنه خواب مرکزی و تنفس غیرطبیعی یا کم‌عمق در نوسان باشد.
در طول مکث‌های تنفسی، فرد هیچ تلاشی برای شروع مجدد تنفس نمی‌کند، قفسه سینه حرکت نمی‌کند و ماهیچه‌ها شل یا منقبض نمی‌شوند. فرد بیدار می‌شود و نمی‌تواند بلافاصله دوباره نفس کشیدن را شروع کند که منجر به احساس وحشت و اختلال عملکرد شناختی می‌شود. این علائم با افزایش سطح کربن دی‌اکسید در خون همراه است.
در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!
تنفس‌های Stokes-Cheyne
تنفس‌های Stokes-Cheyne با تنفس دوره‌ای با دوره‌های منظم متناوب بین آپنه خواب مرکزی و تنفس سریع مشخص می‌شود که باعث نوسانات شدید در سطح اکسیژن و کربن دی‌اکسید در جریان خون می‌شود. این وضعیتی است که در بیماران مبتلا به نارسایی احتقانی قلب یافت می‌شود و به خواب محدود نمی‌شود، حتی می‌تواند در ساعات بیداری نیز رخ دهد.
همچنین در بیماران مبتلا به نارسایی کلیه و سکته قلبی شایع است. اعتقاد بر این است که درمان اندام ازکارافتاده منجر به رفع تنفس‌های Stokes-Cheyne می‌شود.
تشخیص آپنه خواب مرکزی
تشخیص آپنه خواب مرکزی می‌تواند توسط پزشکان مجاز انجام شود. اولین مرحله در تشخیص آپنه خواب مرکزی نیاز به معاینه دارد که معمولاً شامل یک شب ماندن فرد در آزمایشگاه خواب برای دریافت تست خواب یا پلی‌سومنوگرافی توسط کارشناس است.
دوره‌های توقف تنفس در طول تست خواب برحسب فرکانس اندازه‌گیری می‌شود، که به کارشناس این امکان را می‌دهد تا تعیین کند که آپنه خواب از چه نوع است. در آپنه خواب مرکزی، وقفه در تنفس با ناتوانی فیزیکی در شروع مجدد چرخه همراه است. پلی‌سومنوگرام ارتباط بین توقف جریان هوا از طریق بینی و دهان و همچنین عدم حرکت عضلات در قفسه سینه و ناحیه شکم را نشان می‌دهد. از آنجایی‌که آپنه خواب مرکزی اغلب با بیماری‌های قلبی، ریوی یا کلیوی مرتبط است، آزمایش‌های دیگری نیز با پلی‌سومنوگرافی انجام می‌شود، از جمله:
- تست‌های عملکرد ریه
- آزمایش MRI سر، ستون فقرات یا گردن
- اکوکاردیوگرام
درمان آپنه خواب مرکزی
پس از تشخیص، یک پزشک چند گزینه مختلف برای درمان آپنه خواب مرکزی را ارائه می‌دهد.
CPAP
معمولاً برای افرادی که آپنه انسدادی خواب دارند، استفاده می‌شود. بیمار از ماسک صورت متصل به دستگاه استفاده می‌کند تا جریان هوای تحت فشار را در مجاری تنفسی فراهم کند. این دستگاه هوای اتاق را در یک سطح ثابت فشرده می‌کند تا راه هوایی مسدود نشود. این درمان در موارد آپنه انسدادی خواب معمول است. در حالی دستگاه فشار هوایی که معمولاً در سطح بالاتری قرار دارد را به اندازه کافی پایین می‌آورد تا فرد بتواند به‌راحتی بازدم را انجام دهد.
BiPAP
فشار مثبت راه هوایی (BiPAP) در درمان آپنه خواب مرکزی بسیار رایج‌تر است. تفاوت آن با CPAP در این است که فشار بالا ثابت نیست، اما فشار در دو حالت جداگانه تنظیم می‌شود؛ IPAP برای عمل دم و BPAP برای عمل بازدم. این دستگاه به کاربر اجازه می‌دهد تا ریتم تنفسی طبیعی‌تری داشته باشد. ریه‌ها در یک فاصله زمانی منظم، که تنظیم شده است، باد می‌شوند و طول مدت و سرعت تنفس طبیعی تنظیم می‌شود. تنظیمات دستگاه توسط کارشناس انجام می‌شود.
ASV
تهویه سر تطبیقی (ASV) یک فناوری جدیدتر است که برای درمان آپنه خواب مرکزی استفاده می‌شود. عملکرد این دستگاه مانند CPAP است ولی الگوریتم متفاوتی دارد.
وضعیت خواب
این حالت بیشتر یک تغییر سبک زندگی است تا یک درمان، اما مطالعات اخیر نشان داده است که تغییر وضعیت خواب در شب ممکن است بر شدت نوع آپنه خواب مرکزی تأثیر بگذارد. مشخص شده است که تغییرات نحوه خواب بر روی شدت آپنه انسدادی خواب موثر است. بااینحال، تحقیقات اخیر به این موضوع پرداخته است که چگونه
این تغییرات ممکن است بر بیماران آپنه خواب مرکزی نیز تأثیر بگذارد. هنگامی‌که بیماران در وضعیت خوابیده به پشت دراز می‌کشند شدت تنفس‌های Strokes-Cheyne افزایش می‌یابد. به جز این مورد، در بیماران مبتلا به آپنه خواب مرکزی، بدون بیماری قلبی شناخته‌شده هیچ گونه بهبودی در طول تغییر وضعیت خواب مشاهده نشده است.
دستگاه‌های الکترونیکی قابل‌کاشت
درمان‌های نسبتاً جدیدی وجود دارد که از تکانه‌های الکتریکی برنامه‌ریزی‌شده برای تحریک دیافراگم برای درمان آپنه خواب مرکزی استفاده می‌کند.این دستگاه‌ها از نظر فیزیکی شبیه ضربان‌سازهای قلبی هستند و به عصب میان‌بندی یا فرنیک (به دیافراگم عصب‌دهی می‌کنه) متصل می‌شوند.