نارکولپسی اختلالی است که در آن چرخه خواب و بیداری به‌طور قابل‌توجهی تغییر می‌کند. علامت اصلی آن خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز (EDS) است که ممکن است شامل به خواب رفتن غیرارادی، حتی هنگام غذا خوردن یا رانندگی باشد. افراد مبتلا به نارکولپسی با خطرات ایمنی از جمله افزایش سه تا چهار برابری در احتمال تصادف خودرو روبه‌رو هستند. علائم نارکولپسی همچنین می‌تواند باعث اختلال قابل‌توجهی در مدرسه، محل کار و محیط‌های اجتماعی شود.
دو نوع نارکولپسی وجود دارد. نارکولپسی نوع 1 (NT1) اغلب شامل علامتی به نام کاتاپلکسی است، که یک کاهش ناگهانی و مختصر توان عضلانی است که در آن فرد هوشیار است. این احساسات توسط احساسات قوی، معمولاً احساسات مثبت مانند خنده، تحریک می‌شود. نارکولپسی نوع 2 (NT2) شامل کاتاپلکسی نیست، اما بسیاری از علائم دیگر آن با NT1 مشترک است.
از آنجایی که نارکولپسی می‌تواند عواقب عمیق روزانه داشته باشد، درمان معمولاً برای بهبود سلامت کلی توصیه می‌شود. درک اهداف درمان، انواع درمان‌ها و فواید و معایب احتمالی آن‌ها می‌تواند به افراد مبتلا به نارکولپسی کمک کند تا با پزشک خود همکاری کنند تا بیشترین بهره را از مراقبت‌های پزشکی خود ببرند.
آیا نارکولپسی قابل‌درمان است؟
نارکولپسی قابل‌درمان نیست. به‌عنوان یک بیماری مادام‌العمر در نظر گرفته می‌شود. برای اکثر بیماران، علائم در طول زمان نسبتاً ثابت می‌مانند. تعداد قابل‌توجهی با افزایش سن، بهبود علائم یا در برخی موارد نادر، بهبودی را مشاهده می‌کنند.
هدف از درمان نارکولپسی چیست؟
اگر چه نارکولپسی قابل‌درمان نیست، اما می‌توان علائم را بهود داد. اهداف درمان کاهش علائم، تضمین ایمنی بیمار و بهبود کیفیت زندگی است.
برای هر بیمار، درمان می‌تواند متناسب با سن، سلامت کلی، علائم و ترجیحات فردی او تنظیم شود. کار با یک پزشک باتجربه در درمان نارکولپسی می‌تواند توانایی بهینه‌سازی درمان را برای هر فرد خاصی افزایش دهد.
در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!
انواع درمان برای نارکولپسی چیست؟
درمان نارکولپسی را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
رویکردهای رفتاری
رویکردهای رفتاری از تغییرات در سبک زندگی و عادات روزانه برای مدیریت علائم و کاهش احتمال سایر چالش‌های فیزیکی و عاطفی که اغلب بر افراد مبتلا به نارکولپسی تأثیر می‌گذارند، استفاده می‌کنند.
داروها
برای رفع علائم می‌توان داروها را تجویز کرد. استفاده از داروها به‌عنوان دارودرمانی شناخته می‌شود.
برای اکثر افراد مبتلا به نارکولپسی، درمان شامل رویکردهای رفتاری و داروها می‌شود. ترکیبی از درمان‌ها اغلب خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز را کاهش می‌دهد، اما یک نظرسنجی اخیر نشان می‌دهد که در اکثر بیماران به‌طور کامل آن را از بین نمی‌برد. گاهی‌اوقات افراد به‌دلیل ادامه علائم یا عوارض جانبی دارو به‌طور مداوم به برنامه درمانی پایبند نیستند.
بیماران مبتلا به NT1 و NT2 اغلب علائم مشابه و در نتیجه درمان‌های مشابه دارند. بااین‌حال، یک تفاوت اصلی این است که افراد مبتلا به NT2 هرگز به درمان برای کاتاپلکسی نیاز ندارند زیرا این علامت فقط در NT1 رخ می‌دهد.
رویکردهای رفتاری
عناصر رفتاری درمان نارکولپسی شامل استراتژی‌های سبک زندگی می‌شود که برای مقابله با خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز، جلوگیری از آسیب‌های تصادفی، و تقویت سلامت جسمی، روانی و عاطفی است. افراد مبتلا به نارکولپسی می‌توانند این روش‌های درمانی غیرپزشکی را با شرایط فردی خود تطبیق دهند.
چرت‌های برنامه‌ریزی‌شده
چرت زدن برنامه‌ریزی‌شده می‌تواند به افراد کمک کند تا با خواب‌آلودگی روز کنار بیایند. پس از یک دوره کوتاه خواب، اکثر افراد مبتلا به نارکولپسی سرحال از خواب بیدار می‌شوند. چرت‌های برنامه‌ریزی‌شده می‌تواند هوشیاری را در بخش‌های کلیدی روز افزایش دهد و از به خواب رفتن غیرارادی آن‌ها جلوگیری کند. یک چرت سریع ممکن است قبل از موقعیت‌هایی که نیاز به هوشیاری دارند، به‌ویژه در موقعیت رانندگی مفید باشد.
برنامه‌ریزی زمان برای چرت زدن ممکن است مستلزم همکاری با مدرسه یا محل کار برای ایجاد امکانات ویژه باشد.
بهداشت خواب
افراد مبتلا به NT1 و NT2 اغلب خواب شبانه ضعیفی دارند. اگرچه به‌ندرت به خواب رفتن مشکل ایجاد می‌کند، بیدار شدن‌های متعدد می‌تواند باعث تکه‌تکه شدن خواب شود که باعث کاهش کمیت و کیفیت خواب می‌شود. خواب ناکافی در شب می‌تواند باعث تشدید خواب‌آلودگی در طول روز شود.
بهداشت خواب خوب که شامل عادات روزانه و همچنین محیط خواب می‌شود، می‌تواند خواب راحت را در شب آسان‌تر کند. نکات عملی برای بهبود روال خواب برای افراد مبتلا به نارکولپسی عبارت‌اند از:
زمان خواب و بیداری ثابتی داشته باشید:
یک برنامه خواب ثابت می‌تواند اطمینان حاصل کند که زمان کافی برای استراحت در نظر گرفته شده است و کمک می‌کند بدن به خوابیدن در زمان‌های مشخص، از جمله در شب، عادت کند.
اجتناب از الکل و آرام‌بخش:
الکل و بسیاری از مواد دیگر با اثر آرام‌بخش در چرخه خواب اختلال ایجاد می‌کنند و بر کیفیت خواب تأثیر منفی می‌گذارند. استفاده روزانه از این مواد همچنین می‌تواند EDS را بدتر کند.
از مصرف کافئین در اواخر روز اجتناب کنید:
کافئین می‌تواند ساعت‌ها در بدن باقی بماند و اثر محرکی دارد که می‌تواند خواب شبانه را مختل کند.
یک اتاق خواب راحت ایجاد کنید:
خواب ممکن است با نور و صدا بیش از حد مختل شود، بنابراین خواب ایده‌آل در یک محبط تاریک و آرام است. تنظیم ترموستات روی دمای مطبوع، داشتن یک تشک مناسب و استفاده از رخت‌خواب راحت می‌تواند از خواب خوب نیز پشتیبانی کند.
استفاده از وسایل الکترونیکی را در شب محدود کنید:
تلفن‌های همراه، لپ‌تاپ‌ها و تبلت‌ها مغز را هوشیار نگه می‌دارند و خواب راحت را سخت‌تر می‌کنند. این دستگاه‌ها همچنین می‌توانند نور آبی ساطع کنند که ممکن است در ساعت داخلی بدن اختلال ایجاد کند.
پیشگیری از تصادفات و رانندگی ایمن:
افراد مبتلا به نارکولپسی در هنگام رانندگی، کار با ماشین‌آلات سنگین یا شرکت در سایر فعالیت‌های حیاتی ایمنی در معرض خطر بیشتری برای تصادفات هستند. حوادث می‌توانند تهدیدکننده زندگی باشند و پیشگیری از خواب غیرارادی را به یک عنصر مهم در مراقبت از نارکولپسی تبدیل می‌کنند.
خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز در موقعیت‌های یکنواخت بدتر می‌شود، بنابراین باید از رانندگی طولانی در تنظیمات تکراری اجتناب شود. به‌طور کلی به افراد مبتلا به نارکولپسی توصیه می‌شود از کارهایی که نیاز به رانندگی طولانی‌مدت دارند اجتناب کنند. چرت زدن‌های به‌موقع ممکن است رانندگی ایمن‌تری را برای مسافت‌های کوتاه فراهم کند.
خطر تصادفات می‌تواند به‌شدت خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز و همچنین وجود علائم دیگر مانند کاتاپلکسی بستگی داشته باشد. افراد مبتلا به نارکولپسی باید با پزشک صحبت کنند تا ارزیابی کنند که آیا رانندگی برای آن‌ها ایمن است یا خیر و در مورد رویکردهای خاص برای کاهش خطر تصادف صحبت کنند.
یافتن پشتیبانی
دریافت حمایت از خانواده، دوستان، سایر افراد مبتلا به نارکولپسی و یک متخصص سلامت روان می‌تواند سلامت عاطفی را ارتقا دهد. علائم نارکولپسی می‌تواند باعث احساس انگ اجتماعی شود که ممکن است منجر به گوشه‌گیری و انزوا شود. اختلالات سلامت روان مانند افسردگی و اضطراب بیشتر در افراد مبتلا به نارکولپسی رخ می‌دهد.
گروه‌های پشتیبانی آنلاین یا حضوری می‌توانند به افراد مبتلا به نارکولپسی کمک کنند تا با سایرین مبتلا به این بیماری ارتباط برقرار کنند. مراجعه به مشاور سلامت روان می‌تواند از اختلالات خلقی و اضطراب پیشگیری و آن را شناسایی و درمان کند.
رژیم غذایی سالم
خوردن یک رژیم غذایی سالم برای همه مهم است، اما برای افراد مبتلا به نارکولپسی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند زیرا خطر چاقی در آن‌ها بالاست.
زمان وعده‌های غذایی نیز مهم است. دیر غذا خوردن در شب ممکن است در هضم طبیعی اختلال ایجاد کند و با اختلالات خواب همراه است. اگر شام یا میان‌وعده دیرهنگام سنگین یا تند باشد، ممکن است باعث رفلاکس اسید یا سوءهاضمه شود که می‌تواند کیفیت خواب را بدتر کند.
همچنین معمولاً توصیه می‌شود که افراد مبتلا به نارکولپسی قبل از رانندگی یا سایر فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری دارند از خوردن وعده‌های غذایی سنگین اجتناب کنند.
ورزش روزانه
انجام ورزش منظم برای حفظ وزن بدن سالم مهم است و به مبارزه با مشکلات قلبی عروقی، مانند فشار خون بالا، که در افراد مبتلا به نارکولپسی رایج است، کمک می‌کند. فعالیت بدنی نیز با بهبود سلامت روان و خواب بهتر مرتبط است.
از سیگار کشیدن خودداری کنید
قرار گرفتن در معرض دود تنباکو با کیفیت پایین خواب مرتبط است و کشیدن سیگار می‌تواند به مشکلات قلبی عروقی و سایر مشکلات سلامتی کمک کند.
در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!
داروها
اکثر بیماران مبتلا به نارکولپسی از یک یا چند داروی تجویزی استفاده می‌کنند که برای کاهش علائم آن‌ها طراحی شده است. این درمان‌ها می‌توانند فواید و همچنین عوارض جانبی و تداخل با سایر داروها داشته باشند. یک پزشک می‌تواند به بهترین شکل مزایا و خطرات هر دارویی را توصیف کند و دوز و برنامه بهینه مصرف آن را تعیین کند.
درمان خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز
برای درمان نارکولپسی، پزشکان معمولاً با یک دارو شروع می‌کنند تا ببینند این دارو چه‌قدر برای یک بیمار خاص کار می‌کند. دوز یا زمان دوزها ممکن است در صورت نیاز تغییر کند، یا اگر داروی اول مؤثر نبود، پزشک ممکن است تغییر دارو را توصیه کند.
داروهای تقویت‌کننده بیداری اثر محرکی دارند که ممکن است خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز (EDS) را کاهش داده و تمرکز و هوشیاری را در طول روز آسان‌تر کند. بیشتر داروهای EDS را می‌توان هم برای NT1 و هم برای NT2 استفاده کرد.
درمان اختلال در خواب شبانه
درمان خواب پراکنده در افراد مبتلا به نارکولپسی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. داروهای خواب با نسخه معمولی، مانند بنزودیازپین‌ها یا “داروهای Z” دارای اثر آرام‌بخش قوی هستند که اثر آن می‌تواند تا صبح ادامه داشته باشد و EDS در طول روز را بدتر کند. درنتیجه، درحالی‌که این داروها ممکن است برای افراد مبتلا به نارکولپسی تجویز شوند، معمولاً با احتیاط تجویز می‌شوند.
درمان‌های کاتاپلکسی
افراد مبتلا به NT1 دوره‌هایی از کاتاپلکسی را تجربه می‌کنند که در آن کنترل ماهیچه‌ای به مدت چند ثانیه تا چند دقیقه از دست می‌رود. برخی داروها می‌توانند احتمال و دفعات این دوره‌ها را کاهش دهند.
سدیم اکسیبات یکی از موثرترین داروها برای درمان کاتاپلکسی است. متأسفانه، می‌تواند عوارض جانبی قابل‌توجهی داشته باشد. هنگامی‌که به‌خوبی تحمل شود، سایر مزایای سدیم اکسیبات این است که می‌تواند خواب شبانه را بهبود بخشد و علاوه‌بر درمان کاتاپلکسی، EDS را کاهش دهد.
داروهایی که کاتاپلکسی را کاهش می‌دهند، اغلب فرکانس فلج خواب و توهمات مربوط به خواب را کاهش می‌دهند که از دیگر علائم مرتبط با نارکولپسی هستند.
درمان نارکولپسی در کودکان
اگرچه نارکولپسی می‌تواند در سنین پایین رخ دهد، مطالعات تحقیقاتی کمی برای شناسایی درمان بهینه در کودکان و نوجوانان انجام شده است. به همین دلیل، درمان نارکولپسی دوران کودکی به درمان موازی در بزرگ‌سالان تمایل دارد. ممکن است اصلاح دوز ضروری باشد و آکادمی اطفال آمریکا به پزشکان توصیه می‌کند قبل از تجویز داروهای محرک برای کودکان، ارزیابی قلبی عروقی انجام دهند.
درمان نارکولپسی در دوران بارداری
اطلاعات کمی برای کمک به درمان نارکولپسی در زنان باردار یا شیرده وجود دارد. بی‌خطر بودن داروهای نارکولپسی برای یک زن یا نوزادش کاملاً شناخته شده نیست. در یک نظرسنجی، اکثر متخصصان خواب گفتند که معمولاً به زنان توصیه می‌کنند که این داروها را در دوران بارداری یا شیردهی مصرف نکنند، اگرچه مطالعات بیشتری در این زمینه موردنیاز است.
زنانی که مصرف داروهای نارکولپسی را قبل، در طول یا بعد از بارداری قطع می‌کنند، ممکن است نیاز به استفاده از رویکردهای رفتاری بیشتری برای مدیریت و مقابله با افزایش علائم نارکولپسی داشته باشند.
منابع
McCall, C. A., & Watson, N. F. (2020). Therapeutic strategies for mitigating driving risk in patients with narcolepsy. Therapeutics and Clinical Risk Management, 16, 1099–1108
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33209031/
American Academy of Sleep Medicine. (2014). International Classification of Sleep Disorders — Third Edition (ICSD-3) (Online)
Almeneessier, A. S., Alballa, N. S., Alsalman, B. H., Aleissi, S., Olaish, A. H., & BaHammam, A. S. (2019). A 10-Year longitudinal observational study of cataplexy in a cohort of narcolepsy type 1 patients. Nature and Science of Sleep, 11, 231–239
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31695532/
Büchele, F., Baumann, C. R., Poryazova, R., Werth, E., & Valko, P. O. (2018). Remitting narcolepsy? Longitudinal observations in a hypocretin-deficient cohort. Sleep, 41(9)
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29868885/
Maski, K., Steinhart, E., Williams, D., Scammell, T., Flygare, J., McCleary, K., & Gow, M. (2017). Listening to the patient voice in narcolepsy: Diagnostic delay, disease burden, and treatment efficacy. Journal of Clinical Sleep Medicine, 13(3), 419–425
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27923434/
Pérez-Carbonell, L., Lyons, E., Gnoni, V., Higgins, S., Otaiku, A. I., Leschziner, G. D., Drakatos, P., d’Ancona, G., & Kent, B. D. (2020). Adherence to wakefulness promoting medication in patients with narcolepsy. Sleep Medicine, 70, 50–54
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32197224/
Chung, N., Bin, Y. S., Cistulli, P. A., & Chow, C. M. (2020). Does the Proximity of Meals to Bedtime Influence the Sleep of Young Adults? A Cross-Sectional Survey of University Students. International journal of environmental research and public health, 17(8), 2677
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32295235/
Nisar, M., Mohammad, R. M., Arshad, A., Hashmi, I., Yousuf, S. M., & Baig, S. (2019). Influence of dietary intake on sleeping patterns of medical students. Cureus, 11(2), e4106
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31058000/
U.S. Department of Health and Human Services. (2018). Physical Activity Guidelines for Americans (2nd edition)., Retrieved February 14, 2021, from
https://health.gov/sites/default/files/2019-09/Physical_Activity_Guidelines_2nd_edition.pdf
Kline C. E. (2014). The bidirectional relationship between exercise and sleep: Implications for exercise adherence and sleep improvement. American journal of lifestyle medicine, 8(6), 375–379
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25729341/