شیاطین یا دیو خواب پدیده‌های ترسناکی هستند که برای افرادی که فلج خواب را تجربه می‌کنند بسیار واقعی است. تقریباً 20٪ از افراد حداقل گاهی‌اوقات فلج خواب را تجربه می‌کنند. در 75 درصد از این دوره‌ها، فرد خوابیده دچار توهم می‌شود که در آن چیزی را در اتاق خواب خود می‌شنود، می‌بیند، احساس می‌کند یا حس می‌کند که آنجا نیست. ما موضوع جذاب شیاطین خواب، از جمله تصاویر مختلف از این مزاحمان خواب، توضیحات علمی مدرن و راه‌هایی برای کاهش خطر فلج خواب را بررسی می‌کنیم.
در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!
چه چیزی باعث توهمات مرتبط با خواب می‌شود؟
اگرچه علت دقیقی مشخص نیست، دانشمندان فرض می‌کنند که توهمات در لبه‌های خواب ناشی از احساسات رویایی است که در زندگی بیداری ادامه می‌یابد.
هنگامی‌که فرد به خواب می‌رود، بدن او شروع به چرخش در دو نوع خواب می‌کند: خواب حرکت سریع چشم (REM) و خواب حرکت غیرسریع چشم (NREM). در طول خواب REM، سطح فعالیت مغز افزایش می‌یابد و تنفس، فشار خون و ضربان قلب افزایش می‌یابد. این نیز نوعی خواب است که با رویاها و کابوس‌های غنی و دقیق مشخص می‌شود.
به‌طور متناقض، در طول خواب REM بدن وارد یک حالت فلج موقت به نام آتونی عضلانی می‌شود. این حالت احتمالاً مکانیزمی است برای جلوگیری از آسیب رساندن افراد به خواب با انجام رویاهایشان. در فلج خواب، خطوط بین خواب و بیداری تار می‌شود. زمانی‌که فرد در آستانه بیدار شدن یا به خواب رفتن است، از محیط اطراف خود آگاه می‌شود درحالی‌که فلج عضلانی او برای چند ثانیه تا چند دقیقه ادامه می‌یابد. این بدان معنی است که آن‌ها می‌توانند فکر کنند، ببینند و نفس بکشند درحالی‌که بیدار هستند، اما نمی‌توانند بدن خود را حرکت دهند. هنگامی‌که فلج خواب با توهم مرتبط با خواب همراه است، فرد شروع به دیدن، شنیدن، احساس یا حس کردن تغییراتی در محیط خود می‌کند که در واقع وجود ندارند. توهمات ممکن است تصاویر ساده، ثابت یا توهمات مزاحم پیچیده و چندحسی، انکوبوس یا دهلیزی حرکتی باشد.
توهمات مزاحم: توهم مزاحم، دیدن یا حس کردن چیزی تهدیدکننده در اتاق خواب، مانند یک فرد خطرناک یا یک حضور تهدیدآمیز را توصیف می‌کند. این نوع توهم اغلب در کنار توهمات بختک رخ می‌دهد.
توهمات دهلیزی حرکتی: توهمات دهلیزی حرکتی شامل احساسات تصوری در بدن از جمله حرکت یا تجربیات خارج از بدن است.
توهمات فشار قفسه سینه: توهمات انکوبوس نیز نامیده می‌شود، ممکن است فرد احساس کند در حال خفگی است یا چیزی روی سینه او فشار می‌آورد.
شرایط مرتبط با فلج خواب و توهم
فلج خواب اغلب در اثر کمبود خواب ایجاد می‌شود. هنگامی‌که فلج خواب در افرادی رخ می‌دهد که هیچ بیماری زمینه‌ای دیگری ندارند، به آن فلج خواب منزوی می‌گویند. فلج خواب همچنین با سایر اختلالات خواب مانند نارکولپسی یا صرع، پرخوابی ایدیوپاتیک و آپنه انسدادی خواب همراه است.
نارکولپسی:
نارکولپسی یک بیماری مزمن پزشکی است که در آن مغز فرد نمی‌تواند چرخه خواب و بیداری را به‌درستی کنترل کند. حدود 70 درصد از افراد مبتلا به نارکولپسی فلج خواب را تجربه می‌کنند.
پرخوابی ایدیوپاتیک:
زمانی که فردی دچار خستگی مفرط است که با یک علت زمینه‌ای قابل‌توضیح نیست، ممکن است پرخوابی ایدیوپاتیک تشخیص داده شود. اگرچه مطالعات نتایج متناقضی را نشان داده‌اند، برخی از محققان معتقدند که زیرگروه ناشناخته‌ای از افراد مبتلا به پرخوابی ایدیوپاتیک در معرض خطر بیشتری برای فلج خواب هستند.
آپنه انسدادی خواب:
آپنه انسدادی خواب (OSA) یک اختلال تنفسی مرتبط با خواب است که به‌دلیل انسداد راه هوایی ایجاد می‌شود. حدود 38 درصد از افراد مبتلا به OSA دوره‌های فلج خواب را گزارش می‌کنند. به نظر می‌رسد فلج خواب در افراد مبتلا به OSA که خواب‌آلودگی قابل‌توجهی در روز را نیز تجربه می‌کنند، شایع‌ترین است.
آپنه انسدادی خواب یا OSA چیست؟
سایر عواملی که خطر فلج خواب را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از: سن کمتر، سطوح بالای استرس یا اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، اختلال هراس، جت لگ، درد مزمن، افسردگی، مصرف الکل و سلامت روان ضعیف. علاوه‌بر این که در طول دوره‌های فلج خواب رخ می‌دهد، توهمات با داروهایی همراه است که با ساختار خواب و چندین بیماری عصبی تداخل می‌کنند.
تقریباً 3/4 افرادی که فلج خواب را تجربه می‌کنند، توهمات شنوایی، بصری، لامسه یا سایر توهمات را نیز تجربه می‌کنند که در عامیانه به‌عنوان شیاطین خواب شناخته می‌شوند.
دکتر کارا باگوت، روان‌پزشک
چه چیزی باعث ایجاد دیو فلج خواب می‌شود؟
اگرچه علت دقیق توهمات مرتبط با خواب ناشناخته باقی‌مانده است، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که توهمات در هنگام فلج خواب زمانی رخ می‌دهد که افراد خواب‌های واضح خواب REM را درحالی‌که بیدار هستند تجربه کنند. برای توضیح تجربیات اغلب ترسناک در طول این توهم، محققان نقش هورمون‌ها، نورون‌های آینه‌ای، تغییرات در تنفس و مراکز بقای مغز را در نظر گرفته‌اند.
سروتونین: هنگامی‌که فرد شروع به بیدار شدن می‌کند، هورمون‌هایی مانند سروتونین، خواب REM را سرکوب می‌کنند و به افزایش آگاهی از محیط اطراف کمک می‌کنند. اما در طول یک دوره فلج خواب، سروتونین آزاد می‌شود درحالی‌که فرد در خواب REM گیر می‌کند. این ممکن است توهم ایجاد کند و مدارهای ترس را در مغز فعال کند.
اختلالات مغزی: اختلالات در بخش‌هایی از مغز که مسئول ایجاد تصویری از بدن هستند، ممکن است زمینه‌ساز ایجاد چهره‌هایی شبیه انسان باشد که اغلب در طول توهم دیده می‌شوند. این اختلالات همچنین ممکن است مسئول ماهیت جنسی برخی از توهمات و همچنین حرکات فانتوم و دردی باشد که افراد خواب ممکن است در اندام خود احساس کنند.
تغییرات تنفسی: هنگامی‌که عضلات اصلی در طول خواب REM فلج می‌شوند، تنفس فرد به‌طور معمول سطحی‌تر می‌شود. آگاهی از کاهش تنفس در طول یک دوره فلج خواب ممکن است احساس خفگی یا فشار روی قفسه سینه را توضیح دهد که افراد در طول توهم مربوط به خواب توصیف می‌کنند.
چرخه‌های ترس و هراس: زمانی که فرد شروع به درک این موضوع می‌کند که علی‌رغم تصورات نگران‌کننده‌اش نمی‌تواند حرکت کند، ترس او ممکن است تشدید شود و باعث وحشت یا واکنش جنگ یا گریز شود. این به‌نوبه‌خود ممکن است محتوای ترسناک توهم آن‌ها را تشدید کند.
در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!
رویاها در مقابل توهمات
تشخیص توهم از رویا دشوار است، اما چندین تفاوت این دو پدیده را متمایز می‌کند.
آگاهی:
افرادی که فلج خواب را تجربه می کنند معمولاً از بیدار شدن خود آگاه هستند، درحالی‌که رویاپردازان اغلب از خوابیدن خود بی‌خبرند.
تنظیم:
درحالی‌که رویاها ممکن است در هر جایی رخ دهند و اغلب شامل اتفاقات خارج از خانه می‌شوند، توهمات مربوط به خواب با واقعیت هم‌پوشانی دارند و در اتاق خواب فرد یا محیط خواب واقعی رخ می‌دهند.
احساسات:
اگرچه برخی از دوره‌های فلج خواب ممکن است خوشایند یا لذت‌بخش باشند، تا 90 درصد از توهمات در طول فلج خواب شامل احساس ترس است. در مقابل، تنها حدود 30 درصد از رویاها را می‌توان ترسناک در نظر گرفت.
به یاد آوردن:
بسیاری از مردم پس از بیدار شدن رویاهای خود را فراموش می‌کنند، اما افرادی که توهمات شبانه دارند اغلب این تجربه را به‌وضوح به یاد می‌آورند.
5 راه برای داشتن خواب REM بهتر!
چگونه به یک دوره از فلج خواب پایان دهیم؟
یافتن راه‌هایی برای قطع دوره‌ها در صورت وقوع، یک استراتژی مقابله‌ای مهم برای افراد مبتلا به فلج خواب است. راه‌های بالقوه برای فرار از یک دوره فلج خواب عبارت‌اند از:
- تلاش برای حرکت بازوها، پاها یا بالاتنه
- تلاش برای حرکت دادن دهان یا چشم
- لمس شدن توسط شخص دیگری
- بیدار شدن توسط یک ساعت زنگ‌دار
- تمرکز بر آرامش بدن و ذهن
کارهایی که می‌توانید برای جلوگیری از شیاطین فلج خواب انجام دهید.
برای جلوگیری از فلج خواب و توهمات مرتبط با آن، راه‌هایی را برای مقابله با هرگونه محرک زمینه‌ای برای دوره‌ها در نظر بگیرید.
درباره فلج خواب بیاموزید:
درک آنچه در بدن در طول توهمات مربوط به خواب اتفاق می‌افتد می‌تواند سردرگمی و ترس ناشی از آن را کاهش دهد. بسیاری از مردم وقتی متوجه می‌شوند که توهمات هشداردهنده اما بی‌ضرر هستند، کمتر احساس ترس می‌کنند.
ترس و اضطراب را نادیده نگیرید:
اضطراب ممکن است خطر کم‌خوابی و فلج خواب را افزایش دهد. برعکس، فلج خواب خود می تواند باعث اضطراب شود. برای قطع این چرخه، با پزشک خود یا یک متخصص سلامت روان در مورد راه‌های مدیریت ترس و اضطراب صحبت کنید.
قبل از خواب ریلکس کنید:
آرامش نه‌تنها به خواب بهتر شما کمک می‌کند، بلکه ممکن است احتمال یک دوره فلج خواب را کاهش دهد.
تغییر موقعیت خواب:
تحقیقات نشان می‌دهد که تغییر نحوه خوابیدن ممکن است به جلوگیری از دوره‌های فلج خواب کمک کند. به‌عنوان مثال، اگر به پشت می‌خوابید، سعی کنید به جای آن به پهلو یا شکم بخوابید.
بهداشت خواب خود را بهبود ببخشید:
از آنجایی که فلج خواب با سایر مشکلات خواب مرتبط است، بهبود بهداشت خواب ممکن است به کاهش دوره کمک کند. یک برنامه خواب ثابت داشته باشید، یک روال شبانه آرامش‌بخش ایجاد کنید و از چیزهایی که خواب را مختل می‌کنند، مانند کافئین، الکل، و نورهای روشن ایجادشده توسط وسایل الکترونیکی اجتناب کنید.
یک دفترچه یادداشت خواب داشته باشید:
یک دفترچه خاطرات خواب داشته باشید تا هم مشکلات خواب شبانه و هم علائم روز را ثبت کنید. ردیابی این تجربیات در طول زمان ممکن است به شما کمک کند علائم اولیه فلج خواب را مشخص کنید و منجر به گفتگوی مفیدتر با پزشکتان شود.
شاید مهم‌ترین راه برای جلوگیری از توهمات مرتبط با خواب، صحبت با پزشک باشد. داشتن یک گفتگوی صادقانه و باز به پزشک اجازه می‌دهد تا وضعیت شما را به‌دقت ارزیابی کند، آموزش ارائه دهد و بهترین رویکرد درمانی را توصیه کند.
در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!
جهت دریافت مشاوره رایگان و مشورت با پزشک متخصص کلیک کنید!
منابع
Scammell, T. E. (2022, June 12). Clinical features and diagnosis of narcolepsy in adults. In R. Benca (Ed.). UpToDate., Retrieved September 20, 2022, from
https://www.uptodate.com/contents/clinical-features-and-diagnosis-of-narcolepsy-in-adults
American Academy of Sleep Medicine. (2014). The International Classification of Sleep Disorders – Third Edition (ICSD-3). Darien, IL
Pelak, V. S. (2019, March 19). Approach to the patient with visual hallucinations. In P. W. Brazis (Ed.). UpToDate., Retrieved September 20, 2022, from
https://www.uptodate.com/contents/approach-to-the-patient-with-visual-hallucinations
Cox, A. M. (2015). Sleep paralysis and folklore. JRSM Open, 6(7), 2054270415598091
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28008370/
Davies, O. (2003). The nightmare experience, sleep paralysis, and witchcraft accusations. Folklore, 114(2), 181–203
https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/0015587032000104211
Ness, R. C. (1978). The Old Hag phenomenon as sleep paralysis: A biocultural interpretation. Culture, Medicine and Psychiatry, 2(1), 15–39
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/699620/
de Sá, J. F., & Mota-Rolim, S. A. (2016). Sleep paralysis in Brazilian folklore and other cultures: A brief review. Frontiers in Psychology, 7, 1294
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27656151/
Fukuda, K., Miyasita, A., Inugami, M., & Ishihara, K. (1987). High prevalence of isolated sleep paralysis: Kanashibari phenomenon in Japan. Sleep, 10(3), 279–286
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3629091/
Jalal, B., & Hinton, D. E. (2013). Rates and characteristics of sleep paralysis in the general population of Denmark and Egypt. Culture, Medicine and Psychiatry, 37(3), 534–548
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23884906/
Hinton, D. E., Pich, V., Chhean, D., & Pollack, M. H. (2005). ‘The ghost pushes you down’: Sleep paralysis-type panic attacks in a Khmer refugee population. Transcultural Psychiatry, 42(1), 46–77