بی‌خوابی یک اختلال خواب است که 10 تا 30 درصد از بزرگ‌سالان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. طبق طبقه‌بندی بین‌المللی اختلالات خواب آکادمی پزشکی خواب آمریکا، ویرایش سوم، بی‌خوابی به‌عنوان «مشکل مداوم در شروع خواب، مدت، تثبیت یا کیفیت» تعریف می‌شود. افراد با وجود زمان کافی برای خواب و فرصت خواب در یک محیط راحت، علائم بی‌خوابی دارند و همچنین هنگام بیداری دچار خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز و سایر اختلالات می‌شوند که مستقیماً ناشی از کم خوابی است.
بسیاری از افراد مشکلاتی را در به خواب رفتن یا ماندن در خواب تجربه می‌کنند، اما بیماران برای تشخیص رسمی بی‌خوابی باید معیارهای خاصی را رعایت کنند. فرآیند تشخیصی ممکن است شامل چندین معاینه و ویزیت باشد.
در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!
نحوه تشخیص بی‌خوابی
الزامات تشخیص بی‌خوابی به‌طور مداوم در حال تغییر است زیرا محققان بیشتر در مورد این اختلال خواب می‌آموزند. براساس معیارهای فعلی، بیماران باید حداقل یکی از مشکلات زیر را گزارش کنند تا تشخیص بی‌خوابی دریافت کنند.
- مشکل در به خواب رفتن
- مشکل در خواب ماندن در طول شب
- موارد مکرر از بیدار شدن زودتر از زمان موردنظر
- احساس مقاومت در خوابیدن در یک ساعت معقول
- مشکل در خوابیدن بدون کمک والدین یا مراقب
علاوهبر این، بیماران باید پس از یک شب خواب متاثر از بی‌خوابی، یک یا چند مورد از اختلالات زیر را در طول روز تجربه کنند:
- احساس خستگی یا ضعف
- مشکل در تمرکز، توجه، یادآوری یا به خاطر سپردن
- اختلال در عملکرد در محیط‌های اجتماعی، خانوادگی، تحصیلی یا شغلی
- خواب‌آلودگی مفرط در طول روز
- بیش‌فعالی، پرخاشگری و سایر مشکلات رفتاری
- کاهش انرژی، انگیزه یا ابتکار عمل
- خطر بالاتر خطا یا تصادف
- نگرانی یا نارضایتی در مورد خواب
این علائم در شب و روز باید علی‌رغم فرصت کافی برای خواب و محیط خواب مساعد برای خواب رخ دهند. اگر علائم حداقل سه بار در هفته به‌مدت حداقل سه ماه رخ دهد، بیمار مبتلا به بی‌خوابی مزمن تشخیص داده می‌شود. اگر به این معیارها نرسیده باشد، این وضعیت به‌عنوان بی‌خوابی کوتاه‌مدت یا حاد شناخته می‌شود. در صورتی که بیمار معیارهای بی‌خوابی کوتاه‌مدت را نداشته باشد، اما با این وجود علائم بی‌خوابی را نشان دهد، وضعیت سومی که به‌عنوان سایر بی‌خوابی‌ها شناخته می‌شود، ممکن است تشخیص داده شود.
علت علائم بی‌خوابی یک فرد نیز برای تشخیص آن‌ها بسیار مهم است. بی‌خوابی اولیه به‌طور مستقل رخ می‌دهد، درحالی‌که بی‌خوابی ثانویه معمولاً به یک وضعیت پزشکی یا روانی زمینه‌ای نسبت داده می‌شود که باعث از دست دادن خواب می‌شود. بی‌خوابی اولیه و ثانویه علائم مشابهی دارند. بااین‌حال، درمان بی‌خوابی ثانویه معمولاً به وضعیت زمینه‌ای بیمار نیز می‌پردازد.
عوامل خطر برای بی‌خوابی
درحالی‌که بی‌خوابی ممکن است از یک مشکل زمینه‌ای ناشی شود یا یک بیماری اولیه باشد، افراد براساس عوامل خطر خاص بیشتر مستعد ابتلا به علائم بی‌خوابی هستند. این شامل:
سن: شما می‌توانید علائم بی‌خوابی را در هر سنی از جمله دوران کودکی ایجاد کنید، اما خطر ابتلا به بی‌خوابی – و به‌طور کلی مشکلات خواب – با افزایش سن بیشتر می‌شود.
جنسیت: بی‌خوابی در زنان شایع‌تر است. به‌ویژه، تغییرات هورمونی که یک زن در طول بارداری متحمل می‌شود می‌تواند باعث مشکلات خواب شود.
سابقه خانوادگی: علائم بی‌خوابی می‌تواند به‌طور ژنتیکی به ارث برسد، همان‌طور که احتمال خوابیدن «سبک» یا «سنگین» وجود دارد.
محیط اتاق خواب: برای ترویج خواب سالم، اتاق خواب شما باید آرام و نسبتاً بدون نور باشد. دمای متعادل – نه خیلی گرم و نه خیلی سرد – نیز مهم است.
شغل: اگر در شیفت‌هایی کار می‌کنید که شامل ساعات پایانی شب یا ساعات اولیه صبح می‌شود، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای مشکلات خواب باشید. سفرهای مکرر در مناطق زمانی مختلف نیز می‌تواند شما را در برابر جت لگ آسیب‌پذیرتر کند.
در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!
روال خواب: چرت زدن زیاد در طول روز می‌تواند بر احساس خستگی شما در شب تأثیر بگذارد که به‌نوبه خود می‌تواند به کاهش خواب کمک کند. شما باید یک برنامه خواب منظم داشته باشید که شامل ساعات خواب و بیدار شدن یکسان در هر روز باشد.
سبک زندگی: ورزش نکردن در طول روز می‌تواند به مشکلات خواب کمک کند. علاوهبر این، کافئین، تنباکو، الکل و داروهای غیرقانونی همگی می‌توانند بر میزان خواب شما در هر شب تأثیر بگذارند.
استرس: مشکلات در مدرسه یا محل کار، مشکلات زناشویی و مرگ یکی از عزیزان همگی می‌توانند باعث استرس بی‌مورد شوند که بر شروع، مدت و کیفیت خواب تأثیر می‌گذارد.
شرایط پزشکی: شرایط پزشکی زمینه‌ای مانند مشکلات تنفسی یا آپنه خواب می‌تواند منجر به بی‌خوابی شود.
مراجعه به پزشک برای بی‌خوابی
در طول غربالگری اولیه آزمایش بی‌خوابی، پزشک در مورد سبک زندگی شما و هر عامل خطری که ممکن است به مشکلات خواب شما کمک کند، جویا می‌شود. حداقل یک هفته قبل از اولین قرار ملاقات باید یک دفترچه یادداشت خواب داشته باشید. ثبت زمان خواب و بیداری هر شب، تعداد دفعاتی که از خواب بیدار می‌شوید، میزان کافئین و الکلی که مصرف می‌کنید و سایر جزئیات می‌تواند به پزشک در تشخیص کمک کند.
پزشک ممکن است از شما بخواهد که یک پرسش‌نامه در مورد عادات خواب و برنامه خود تکمیل کنید. زمینه‌های رایج سؤال عبارت‌اند از:
- سابقه مشکلات خواب و مدت زمانی که با مشکلات فعلی خود سروکار داشته‌اید.
- زمانی که در طول هفته به تخت می‌روید و بیدار می‌شوید و اینکه آیا این زمان‌ها با برنامه خواب آخر هفته شما متفاوت است یا خیر.
- هر شب چقدر طول می‌کشد تا بخوابید.
- معمولاً چند بار در طول شب از خواب بیدار می‌شوید و بعد از هر قسمت از خواب چقدر طول می‌کشد تا بخوابید.
- چه احساسی در صبح دارید – به‌ویژه، چه احساس استراحت و چه احساس خستگی داشته باشید.
- اگر در طول شب با صدای بلند خروپف می‌کنید یا با نفس نفس زدن از خواب بیدار می‌شوید. پاسخ مثبت در اینجا ممکن است نشان‌دهنده آپنه خواب یا سایر اختلالات تنفسی مرتبط با خواب باشد.
- اگر ساعاتی قبل از خواب از وسایل الکترونیکی استفاده می‌کنید یا تلویزیون تماشا می‌کنید.
- این که آیا اخیراً شروع به تجربه یک مشکل سلامتی جدید کرده‌اید یا مشکلات پزشکی مداوم دارید.
- اگر از داروهای بدون نسخه استفاده می‌کنید.
- اگر زنی هستید که باردار هستید یا در حال یائسگی هستید.
- این که آیا از کافئین، نیکوتین، الکل و/یا داروهای غیرقانونی استفاده می‌کنید.
علاوهبر پرسش‌نامه، پزشک یک معاینه پزشکی برای بررسی علائم و نشانه‌های مشکلاتی که بر خواب تأثیر می‌گذارد، انجام می‌دهد. در طول این فرآیند، آن‌ها به قلب و ریه‌ها گوش می‌دهند و همچنین بررسی می‌کنند که آیا لوزه‌های نسبتاً بزرگی دارید یا دور گردن شما بالاتر از حد متوسط است – هر دو عامل خطر برای آپنه خواب هستند.
تست‌های تشخیصی اضافی
در برخی موارد، پزشک نمی‌تواند بدون انجام آزمایشات بیشتر، بی‌خوابی را تشخیص دهد. آن‌ها ممکن است یکی از روش‌های زیر را به شما معرفی کنند:
تست خواب:
پزشک ممکن است یک تست خواب شبانه را تجویز کند که به‌عنوان تست پلی‌سومنوگرام نیز شناخته می‌شود. این مطالعه ممکن است از شما بخواهد که شب را در یک مرکز خواب اختصاصی با حسگرهایی روی پوست سر، صورت، پلک‌ها، قفسه سینه، اندام‌ها و یک انگشت خود بگذرانید. این حسگرها فعالیت امواج مغزی، ضربان قلب و تنفس، سطح اکسیژن و حرکات ماهیچه‌ای را که قبل، حین و بعد از خواب رخ می‌دهند، کنترل می‌کنند. تست خواب در خانه را نیز می‌توان با یک کیت قابل‌حمل انجام داد. روش دیگر، برخی از تست‌های روزانه تأخیر خواب را در طول یک سری چرت‌ها بررسی می‌کنند یا توانایی‌های شما را برای بیدار ماندن و هوشیاری بعد از یک شب خواب طبیعی ارزیابی می‌کنند. صرف نظر از اینکه کدام تست خواب را برای بی‌خوابی انجام‌می دهید، این روش غیرتهاجمی و بدون درد خواهد بود.
جهت انجام تست سلامت خواب کلیک کنید!
اکتی‌گرافی:
تست‌های اکتی‌گرافی تا حدودی شبیه به تست خواب شبانه هستند، اما در بیشتر موارد آزمایش‌ها را در خانه انجام خواهید داد. برای این آزمایش، یک سنسور روی مچ دست یا مچ پا می‌پوشید که الگوهای خواب و بیداری را کنترل می‌کند. مدت زمان توصیه‌شده برای استفاده از سنسورها 3 تا 14 روز متوالی است. علاوهبر تشخیص بی‌خوابی، اکتی‌گرافی می‌تواند برای آزمایش آپنه خواب، اختلالات ریتم شبانه‌روزی خواب و سایر شرایط مرتبط با خواب استفاده شود. اکتی‌گرافی برای کودکان و بزرگ‌سالان بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود، اگرچه حسگر ممکن است باعث تحریک نور – البته موقتی – شود.
آزمایشات خون:
مجموعه‌ای از شرایط پزشکی می‌تواند باعث ایجاد یا تشدید مشکلات خواب شود. بسته‌به نحوه انجام پرسش‌نامه و معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است آزمایش خون را برای بررسی مشکلات تیروئید و سایر شرایط قبلی توصیه کند.
اگر معیارهای تشخیصی بی‌خوابی مزمن یا حاد را براساس تست اختلال خواب خود دارید، ممکن است به سراغ درمان بی‌خوابی بروید. درمان بی‌خوابی ممکن است شامل درمان شناختی رفتاری، تغییرات سبک زندگی که باعث بهبود بهداشت خواب می‌شود، تجویز دارو یا ترکیبی از این سه گزینه باشد.
همیشه برای بحث در مورد علائم بی‌خوابی به دنبال پزشک باشید و هرگز بدون ارزیابی و آزمایش مناسب این بیماری را خودتان تشخیص ندهید یا سعی نکنید علائم خود را درمان کنید.
در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!
جهت دریافت مشاوره رایگان و مشورت با پزشک متخصص کلیک کنید!
منابع
Bhaskar, S., Hemavathy, D., & Prasad, S. (2016). Prevalence of chronic insomnia in adult patients and its correlation with medical comorbidities. Journal of Family Medicine and Primary Care, 5(4), 780–784., Retrieved from
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28348990/
American Academy of Sleep Medicine. (2014). The International Classification of Sleep Disorders – Third Edition (ICSD-3). Darien, IL
National Heart Lung and Blood Institute. (2020, March 2). Insomnia., Retrieved September 10, 2020, from
https://www.nhlbi.nih.gov/health-topics/insomnia
National Heart, Lung, and Blood Institute. (2022, March 24). Sleep studies., Retrieved September 10, 2020, from
https://www.nhlbi.nih.gov/health/sleep-studies
Smith, M. T., McCrae, C. S., Cheung, J., Martin, J. L., Herrod, C. G., Heald, J. L., & Carden, K. A. (2018). Use of Actigraphy for the Evaluation of Sleep Disorders and Circadian Rhythm Sleep-Wake Disorders: An American Academy of Sleep Medicine Clinical Practice Guideline. Journal of Clinical Sleep Medicine, 14(7), 1231–1237., Retrieved from
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6040807/
National Heart, Lung, and Blood Institute. (n.d.-b). Blood Tests., Retrieved September 10, 2020, from