شایع‌ترین عوامل ایجادکننده خواب‌آلودگی بیش از حد، کم‌خوابی و اختلالاتی مانند آپنه خواب و بی‌خوابی است. افسردگی و سایر شرایط سلامت روان، برخی داروها و شرایط پزشکی که بر مغز و بدن تأثیر می‌گذارند نیز می‌توانند باعث خواب‌آلودگی در طول روز شوند. تشخیص خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز (EDS) اولین قدم برای رسیدگی به این مشکل است. کار با پزشک برای شناسایی علت آن و بهبود عادات خواب می‌تواند بهره‌وری روزانه، خلق‌و‌خو و سلامت کلی شما را افزایش دهد.
در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!
خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز چیست؟
خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز به‌خودی‌خود یک بیماری نیست. بلکه علامتی است که در اثر یک مشکل زمینه‌ای یا ترکیبی از عوامل ایجاد می‌شود. خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز به‌عنوان مشکل در بیدار ماندن یا هوشیاری در طول روز تعریف می‌شود. کسانی که این خواب‌آلودگی را تجربه می‌کنند اغلب در طول روز که نیاز به بیدار بودن دارند، احساس می‌کنند که می‌خواهند بخوابند. بسیاری از کارشناسان EDS را متمایز از خستگی تعریف می‌کنند که شامل احساس قوی خستگی فیزیکی است، اما این دو حالت ممکن است با هم تداخل داشته باشند.
تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که خواب‌آلودگی بیش از حد یک مشکل مهم است که تا 25٪ از جمعیت را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. اگرچه تعاریف مختلف از خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز ارزیابی کامل شیوع آن را دشوار می‌کند، به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر افزایش یافته است. درک علل بالقوه خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز گام مهمی در جهت ایجاد یک برنامه درمانی و تسکین علائم است. خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز به‌خودی‌خود یک بیماری نیست. در عوض، این یک علامت ناشی از یک مشکل اساسی است.
علل ایجاد خواب‌آلودگی بیش از حد چیست؟
خواب‌آلودگی بیش از حد ناشی از کم‌خوابی
کمبود خواب به‌طور گسترده‌ای به‌عنوان شایع‌ترین علت خواب‌آلودگی بیش از حد در نظر گرفته می‌شود. کم‌خوابی ممکن است کوتاه‌مدت یا مزمن باشد و می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد.
عدم اولویت‌بندی خواب:
فدا کردن خواب برای فعالیت‌های دیگر می‌تواند باعث خواب‌آلودگی روز بعد شود و این مشکل به‌مرور زمان انباشته می‌شود. هنگامی که این انتخاب‌ها باعث کمبود خواب در مدت زمان طولانی می‌شود، به‌عنوان سندروم خواب ناکافی شناخته می‌شود.
کیفیت خواب ضعیف:
نارسایی خواب فقط مربوط به کمی خواب نیست، بلکه به کیفیت خواب نیز مربوط می‌شود. افرادی که به‌آرامی در چرخه‌های خواب پیش نمی‌روند، ممکن است نتوانند به اندازه کافی خواب عمیق یا خواب REM داشته باشند. در نتیجه، حتی اگر برای تعداد ساعات توصیه‌شده بخوابند، ممکن است سرحال بیدار نشوند.
درد:
تقریباً هر بیماری که باعث درد شود، از جمله آرتریت یا فیبرومیالژیا، می‌تواند خواب را پیچیده کند و فرد را مستعد خواب‌آلودگی در طول روز کند.
تکرر ادرار در شب:
این وضعیت که به‌عنوان شب ادراری شناخته می‌شود، شامل نیاز به بلند شدن از تخت در طول شب برای استفاده از حمام است. افرادی که شب ادراری را تجربه می‌کنند ممکن است بعد از هر بیداری شبانه به‌سختی دوباره به خواب بروند.
با چرخه خواب آشنا شوید.
خواب‌آلودگی بیش از حد ناشی از اختلالات خواب
اختلالات خواب می‌تواند بر میزان کیفیت خواب فرد تأثیر منفی بگذارد و در نتیجه باعث خواب‌آلودگی در طول روز شود.
بی‌خوابی:
بی‌خوابی باعث می شود به سختی به خواب بروید یا تا زمانی که می خواهید بخوابید. بی خوابی اغلب با سایر مشکلات خواب مرتبط است که باعث خواب آلودگی مفرط می شود.
نحوه تشخیص بی‌خوابی!
آپنه خواب:
آپنه انسدادی خواب (OSA) یک اختلال تنفسی است که با وقفه‌های کوتاه در تنفس در طول شب مشخص می‌شود. این اختلال خواب تکه‌تکه ایجاد می‌کند که معمولاً باعث خواب‌آلودگی در طول روز می‌شود. آپنه خواب مرکزی (CSA) کمتر شایع است اما همچنین می‌تواند باعث اختلال در خواب شود.
سندروم پاهای بی‌قرار (RLS):
این وضعیت باعث احساس شدید نیاز به حرکت دادن اندام‌ها، به‌ویژه پاها می‌شود. سندروم پای بی‌قرار یک خطر شناخته‌شده برای برهم زدن زمان خواب و کیفیت خواب است.
اختلالات ریتم شبانه‌روزی خواب و بیداری:
زمانی که برنامه خواب فرد با چرخه روز و شب محلی او هماهنگ نباشد، می‌تواند باعث خواب کوتاه و پراکنده شود. به‌عنوان مثال می‌توان به مشکلات جت لگ و خواب در میان کارمندان شیفت شب اشاره کرد.
در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!
خواب‌آلودگی بیش از حد ناشی از سایر شرایط پزشکی
برخی از شرایط پزشکی با مشکلات خواب و خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز مرتبط هستند.
اختلالات سلامت روان:
اعتقاد بر این است که نزدیک به 80 درصد از افراد مبتلا به افسردگی شدید دچار خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز هستند. اختلال دوقطبی، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و اختلال اضطراب عمومی با مشکلات خواب مرتبط است که ممکن است منجر به حملات خواب‌آلودگی مفرط شود.
شرایط عصبی:
نارکولپسی یک مثال برجسته است زیرا یک بیماری عصبی است که در آن مغز نمی‌تواند چرخه خواب و بیداری را به‌درستی تنظیم کند. نارکولپسی افراد را مستعد به خواب رفتن سریع می‌کند، از جمله در زمان‌های نامناسب.
بیماری‌های عصبی:
بیماری‌های عصبی از جمله زوال عقل و بیماری پارکینسون با مشکلات خواب و خواب‌آلودگی در طول روز گره خورده است.
آسیب و عفونت:
آسیب تروماتیک مغزی (TBI) و ضربه مغزی معمولاً باعث مشکلات خواب می‌شوند و تومورها یا ضایعات مغزی ممکن است باعث خواب‌آلودگی بیش از حد شوند. عفونت‌ها، از جمله مننژیت و آن‌هایی که باعث تورم مغز می‌شوند نیز می‌توانند منجر به EDS شوند.
اختلالات رشد عصبی:
اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی (ADHD) می‌تواند باعث ایجاد طیفی از مشکلات خواب از جمله خواب‌آلودگی در طول روز شود. همچنین مشخص شده است که کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) در خواب مشکل دارند که می‌تواند منجر به خواب‌آلودگی در طول روز شود. مشکلات خواب ممکن است تا بزرگ‌سالی برای افراد مبتلا به این اختلالات عصبی رشدی ادامه داشته باشد.
سایر مشکلات سلامتی می‌تواند باعث خواب‌آلودگی فرد در طول روز شود. مشکلات متابولیک، از جمله دیابت و کم‌کاری تیروئید، می‌تواند از عوامل خطر برای خواب‌آلودگی باشد. شرایط پزشکی مانند کم‌خونی، سطوح غیرطبیعی سدیم خون و عدم تعادل الکترولیت‌ها نیز می‌توانند باعث خواب‌آلودگی مفرط شوند.
خواب‌آلودگی بیش از حد ناشی از داروها
کمبود خواب تنها دلیل بالقوه خواب‌آلودگی بیش از حد نیست. داروها، به‌ویژه آرام‌بخش‌ها، می‌توانند فرد را در طول روز خواب‌آلود و سردرگم کنند. داروهای ضدافسردگی، داروهای ضددرد و آنتی‌هیستامین‌های بدون نسخه، تنها تعدادی از انواع دیگر داروهایی هستند که می‌توانند باعث خواب‌آلودگی شوند. علاوه‌بر این، ترک برخی داروها ممکن است باعث خواب‌آلودگی شود.
مهم است که در مورد داروهای فعلی و عوارض جانبی احتمالی خود با پزشک خود صحبت کنید. آن‌ها می‌توانند راهنمایی‌هایی در مورد زمان‌بندی و دوز داروهای شما ارائه دهند و در صورت نیاز تنظیمات را انجام دهند. بدون مشورت با پزشک هیچ تغییری در داروی خود ایجاد نکنید.
در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!
تسکین خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز (EDS)
تسکین برای اکثر افراد مبتلا به خواب‌آلودگی بیش از حد امکان‌پذیر است. درمان بهینه برای خواب‌آلودگی بیش از حد برای هر فرد براساس علت خاص یا عوامل مؤثر تنظیم می‌شود. ازآنجایی‌که EDS می‌تواند ناشی از عادات بد خواب و شرایط پزشکی و مغزی باشد، طیف متنوعی از رویکردها برای حل آن وجود دارد. یک پزشک در بهترین موقعیت برای شناسایی و تنظیم مسیرهای درمانی بهینه برای افراد است.
اگر خواب‌آلودگی ناشی از کم‌خوابی باشد، می‌توان اقدامات مختلفی را برای بهبود کیفیت و کمیت خواب انجام داد. به‌عنوان مثال می‌توان به درمان فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) برای آپنه خواب و درمان شناختی رفتاری برای بی‌خوابی (CBT-I) اشاره کرد. بسیاری از درمان‌های متمرکز بر خواب به بهبود بهداشت خواب کمک می‌کنند، که شامل عادات خواب و محیط اتاق خواب فرد می‌شود و اینکه آیا آن‌ها از بهترین تشک و بالش برای نیازهای خود استفاده می‌کنند یا خیر.
اگر EDS با مشکل پزشکی دیگری مرتبط باشد، درمان معمولاً بر حل آن مشکل اساسی متمرکز است. بهبود بهداشت خواب ممکن است همراه با سایر درمان‌ها تشویق شود تا به افراد کمک کند نکات خواب سالم را در برنامه‌های روزانه خود بگنجانند.
راه‌های درمانی بی‌خوابی را مطالعه کنید.
جهت دریافت مشاوره رایگان و مشورت با پزشک متخصص کلیک کنید!
منابع:
American Academy of Sleep Medicine. (2014). The International Classification of Sleep Disorders – Third Edition (ICSD-3). Darien, IL
Smith, S., Rossdale, J., Serry, Y., Sekaran, A., Drakatos, P., & Steier, J. (2018). Multiple dimensions of excessive daytime sleepiness. Journal of thoracic disease, 10(Suppl 1), S170–S176
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29445541/
Chervin, R. D. (2021, September 29). Approach to the patient with excessive daytime sleepiness. In T. E. Scammell (Ed.). UpToDate., Retrieved February 24, 2023, from
https://www.uptodate.com/contents/approach-to-the-patient-with-excessive-daytime-sleepiness
Ford, E. S., Cunningham, T. J., Giles, W. H., & Croft, J. B. (2015). Trends in insomnia and excessive daytime sleepiness among U.S. adults from 2002 to 2012. Sleep Medicine, 16(3), 372–378
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25747141/
Murray B. J. (2016). A practical approach to excessive daytime sleepiness: A focused review. Canadian Respiratory Journal, 2016, 4215938
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27445538/
Chattu, V. K., Sakhamuri, S. M., Kumar, R., Spence, D. W., BaHammam, A. S., & Pandi-Perumal, S. R. (2018). Insufficient sleep syndrome: Is it time to classify it as a major noncommunicable disease?. Sleep Science, 11(2), 56–64
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30083291/
Schwab, R. J. (2022, May). Insomnia and excessive daytime sleepiness (EDS). Merck Manual Consumer Version., Retrieved February 24, 2023, from
Lim, M.M, & Baumann, C.R. (2023, February 15). Sleep-wake disorders in patients with traumatic brain injury. In A. F. Eichler (Ed.). UpToDate., Retrieved February 24, 2023, from
https://www.uptodate.com/contents/sleep-wake-disorders-in-patients-with-traumatic-brain-injury
A.D.A.M. Medical Encyclopedia. (2020, December 24). Meningitis. MedlinePlus., Retrieved February 24, 2023, from
https://medlineplus.gov/ency/article/000680.htm
A.D.A.M. Medical Encyclopedia. (2020, August 29). Encephalitis. MedlinePlus., Retrieved February 24, 2023, from
https://medlineplus.gov/ency/article/001415.htm
A.D.A.M. Medical Encyclopedia. (2022, June 7). Autism spectrum disorder. MedlinePlus., Retrieved February 24, 2023, from
https://medlineplus.gov/ency/article/001526.htm
A.D.A.M. Medical Encyclopedia. (2022, July 14). Drowsiness. MedlinePlus., Retrieved February 24, 2023, from