راه رفتن در خواب یک اختلال رفتاری است که در طول خواب عمیق شکل می‌گیرد و منجر به راه رفتن یا انجام سایر رفتارهای پیچیده درحالی‌که در خواب هستید، می‌شود. این اختلال در کودکان شایع‌تر از بزرگ‌سالان است و اگر فردی سابقه خانوادگی این بیماری را داشته باشد، کم‌خواب باشد یا مستعد بیداری‌های مکرر در شب باشد، احتمال بروز آن بیشتر است. حوادث در طول این دوره‌ها می‌تواند باعث آسیب شود و راه رفتن در خواب با خواب بدتر و خواب‌آلودگی در طول روز همراه است. درمان فعال ممکن است برای بسیاری از افراد ضروری نباشد، اما زمانی که اپیزودها مکرر یا شدیدتر باشند، چندین گزینه درمانی ممکن است سودمند باشند. با ما همراه باشید و با این اختلال آشنا شوید.
آیا راه رفتن در خواب یک اختلال خواب است؟
راه رفتن در خواب نوعی اختلال خواب است که به پاراسومنیا معروف است. پاراسومنیا یک رفتار غیرطبیعی در هنگام خواب است. در واقع، پاراسومنیا مرزی بین خواب و بیداری دارد، به همین دلیل است که اعمالی که در طول دوره‌های پاراسومنیا رخ می‌دهند، غیرطبیعی هستند.
پاراسومنیا را می‌توان بر اساس بخشی از چرخه خواب که در طی آن رخ می‌دهد طبقه‌بندی کرد. راه رفتن در خواب در طول خواب غیر REM اتفاق می‌افتد، معمولاً در مرحله 3 چرخه خواب، که به‌عنوان خواب عمیق نیز شناخته می‌شود. همراه با پاراسومنیاهای دیگر مانند صحبت کردن در خواب، برانگیختگی‌های گیج‌کننده و وحشت در خواب، راه رفتن در خواب به‌عنوان یک اختلال برانگیختگی غیر REM طبقه‌بندی می‌شود.
علائم راه رفتن در خواب چیست؟
مهم است که بدانیم، علی‌رغم نام، راه رفتن در خواب به راه رفتن محدود نمی‌شود. اپیزودهای راه رفتن در خواب می‌تواند شامل اقدامات مختلف ساده یا پیچیده باشد و می‌تواند بین چند ثانیه تا نیم ساعت طول بکشد، زمانی که فرد یا گیج از خواب بیدار می‌شود یا به‌تنهایی به رختخواب باز می‌گردد. در موارد کمتر، رفتارها می‌تواند خشن یا پیچیده‌تر باشد، از جمله تلاش برای رانندگی. یک اپیزود ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- راه رفتن یا دویدن
- چشمانی باز و شیشه‌ای با ظاهری خالی در چهره‌شان
- گفتار با حدقل پاسخگو یا نامنسجم
- کارهای معمولی، مانند لباس پوشیدن یا اسباب‌کشی
- درگیر شدن در رفتار جنسی (سکسومنیا)
- ادرار کردن در مکان‌های نامناسب
یکی از علائم کلیدی راه رفتن در خواب و سایر پاراسومنیاهای غیر REM این است که فرد عملاً هیچ وقت زمانی که از خواب بیدار می‌شود به خاطر نمی‌آورد. به همین دلیل، آن‌ها اغلب در مورد راه رفتن در خواب از یکی از اعضای خانواده یا هم‌خانه خود متوجه می‌شوند. یکی دیگر از عناصر رایج پاراسومنیا غیر REM این است که معمولاً در نیمه اول شب رخ می‌دهد، زمانی که فرد تمایل دارد درصد بیشتری از زمان خود را در مراحل خواب عمیق غیر REM بگذراند.
در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!
راه رفتن در خواب چه‌قدر رایج است؟
این واقعیت که افرادی که راه رفتن در خواب را انجام می‌دهند، اپیزودها را به خاطر نمی‌آورند، تعیین دقیق زمان وقوع آن را دشوار می‌کند. علاوه‌بر این، مطالعات گاهی اوقات راه رفتن در خواب را به روش‌های مختلفی تعریف می‌کنند.
در تلاش برای توضیح این مشکلات روش شناختی، یک آنالیز 51 مطالعه مجزا در مورد راه رفتن در خواب را در نظر گرفت و به این نتیجه رسید که 5٪ از کودکان و 1.5٪ از بزرگ‌سالان یک دوره را در 12 ماه گذشته تجربه کردند.
خطرات راه رفتن در خواب چیست؟
راه رفتن در خواب می‌تواند عواقب جدی برای سلامتی داشته باشد. اگر فردی هنگام راه رفتن یا دویدن زمین بخورد یا به چیزی برخورد کند، ممکن است آسیب ببیند. برخورد با اجسام تیز یا تلاش برای رانندگی با ماشین در طول یک اپیزود می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد. رفتار خشونت‌آمیز نیز می‌تواند به خوابگرد یا دیگران آسیب برساند.
اقدامات در طول دوره راه رفتن در خواب ممکن است باعث خجالت شود. به‌عنوان مثال، ممکن است فردی از رفتارهای صریح جنسی، طغیان‌های پرخاشگرانه یا ادرار کردن در مکان نامناسب احساس شرم کند.
مطالعات نشان داده است که افرادی که در خواب راه می‌روند سطوح بالاتری از خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز و علائم بی‌خوابی دارند. مشخص نیست که آیا این مشکلات به دلیل اختلالات واقعی راه رفتن در خواب به وجود می‌آیند یا اینکه یک عامل زمینه‌ای بر خواب آن‌ها تأثیر می‌گذارد که آن‌ها را در معرض خطر راه رفتن در خواب و خواب‌آلودگی در طول روز قرار می‌دهد.
علاوه‌بر این، راه رفتن در خواب می‌تواند عواقبی برای شریک تختخواب، هم‌اتاقی ها و/یا هم‌خانه ها داشته باشد. اپیزودها می‌توانند باعث اختلال در خواب آن‌ها شوند و می‌توانند تحت‌تأثیر منفی رفتار فرد در طول دوره قرار بگیرند.
دلایل راه رفتن در خواب چیست؟
متخصصان خواب بر این باورند که راه رفتن در خواب معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که فرد در مرحله‌ای از خواب عمیق است و تا حدی از خواب بیدار می‌شود، به‌گونه‌ای که فعالیت بدنی را آغاز کند درحالی‌که عمدتاً خواب است. عوامل مختلفی بر میزان احتمال وقوع این نوع بیداری جزئی تأثیر می‌گذارد:
ژنتیک و سابقه خانوادگی:
مطالعات الگوی واضحی را نشان می‌دهد که در آن افراد خاصی از نظر ژنتیکی مستعد راه رفتن در خواب و سایر پاراسومنیاهای غیر REM هستند. حدود 22 درصد از کودکانی که والدین آن‌ها سابقه راه رفتن در خواب نداشته‌اند، این وضعیت را تجربه خواهند کرد. در مقابل، 47 درصد از کودکان در صورت داشتن سابقه راه رفتن در خواب، و 61 درصد از کودکان در صورت داشتن سابقه در هردو والدین، راه رفتن در خواب را انجام می‌دهند.
محرومیت از خواب:
کمبود خواب با افزایش خطر راه رفتن در خواب مرتبط است، که ممکن است به‌دلیل صرف زمان بیشتر در خواب عمیق پس از یک دوره محرومیت از خواب باشد.
برخی از داروها:
داروهایی که دارای اثر آرام‌بخش هستند ممکن است افراد را به سمت نوعی خواب سوق دهند که شانس آن‌ها را برای داشتن یک دوره راه رفتن در خواب افزایش می‌دهد.
الکل:
نوشیدن الکل در شب می‌تواند بی‌ثباتی در مراحل خواب فرد ایجاد کند و ممکن است خطر راه رفتن در خواب را افزایش دهد.
آسیب مغزی:
شرایطی که بر مغز تأثیر می‌گذارد، از جمله تورم مغز (آنسفالیت)، ممکن است محرک راه رفتن در خواب باشد.
تب:
در کودکان مشخص شده است که تب باعث افزایش احتمال راه رفتن در خواب می‌شود و ممکن است با افزایش تعداد برانگیختگی‌های ناشی از بیماری در طول شب مرتبط باشد.
OSA یک اختلال خواب است که در آن راه هوایی مسدود می‌شود و باعث تنگی نفس در هنگام خواب می‌شود. این مکث‌ها، که می‌تواند ده‌ها بار در شب رخ دهد، باعث ایجاد وقفه در خواب می‌شود که ممکن است باعث راه رفتن در خواب شود.
RLS نوعی اختلال خواب است که باعث می‌شود در هنگام دراز کشیدن، میل شدیدی برای حرکت دادن اندام‌ها، به‌ویژه پاها ایجاد شود. این باعث برانگیختگی‌های شبانه می‌شود که از طریق آن فرد ممکن است وارد مرحله راه رفتن در خواب شود.
استرس:
انواع مختلفی از استرس می‌تواند بر خواب تأثیر بگذارد، از جمله ایجاد خواب چندپاره یا مختل که می‌تواند تمایل به راه رفتن در خواب را افزایش دهد. استرس می‌تواند فیزیکی باشد، مانند درد. برخی از انواع استرس ممکن است با ناراحتی یا تغییر مرتبط باشند، مانند هنگام مسافرت و خوابیدن در مکان ناآشنا.
کودکانی که راه رفتن در خواب دارند ممکن است متوجه شوند که با بزرگ‌تر شدن این دوره‌ها از بین می‌روند، یا ممکن است در بزرگ‌سالی به راه رفتن در خواب ادامه دهند.
در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!
راه رفتن در خواب چگونه درمان می‌شود؟
درمان راه رفتن در خواب بستگی به سن بیمار، دفعات وقوع آن و میزان خطرناک یا مخرب بودن دوره‌ها دارد. برای کودکان و بزرگ‌سالان، بهتر است نگرانی‌های خود را در مورد راه رفتن در خواب با دکتری مطرح کنند که می‌تواند برای یافتن محتمل‌ترین علت و ایجاد یک برنامه درمانی مناسب تلاش کند.
در بسیاری از موارد، راه رفتن در خواب نیازی به درمان فعال ندارد، زیرا موارد نادر هستند و خطر کمی برای فرد خوابیده یا اطرافیان او ایجاد می‌کنند. اپیزودها اغلب با افزایش سن کمتر می‌شوند، بنابراین برای برخی افراد، راه رفتن در خواب به‌خودی‌خود با درمان خاصی برطرف می‌شود.
هنگامی که لازم است اقداماتی برای مقابله با راه رفتن در خواب انجام شود، تعدادی رویکرد وجود دارد که ممکن است در یک برنامه درمانی گنجانده شود.
از بین بردن خطرات ایمنی
کاهش آسیب برای افرادی که در خواب راه می‌روند یک نکته مهم است. برخی از راه‌هایی که می‌توان خطرات ایمنی را کاهش داد عبار‌ت‌اند از:
- نگه داشتن اجسام تیز یا سلاح دور از دسترس
- بستن درها و پنجره‌ها
- از بین بردن خطرات زمین خوردن
- نصب چراغ با سنسور حرکت
درمان علل زمینه‌ای
اگر راه رفتن در خواب فرد با یک اختلال زمینه‌ای مانند OSA یا RLS مرتبط باشد، درمان آن وضعیت ممکن است راه رفتن در خواب را برطرف کند. به‌طور مشابه، اگر استفاده از آرام‌بخش‌ها یا سایر داروها به راه رفتن در خواب کمک می‌کند، پزشک ممکن است تغییر دوز یا تغییر دارو را توصیه کند.
بیداری پیش‌بینی‌شده
بیداری پیش‌بینی‌کننده، بیدار کردن کسی است که اندکی قبل از احتمال وقوع یک دوره راه رفتن در خواب انجام می‌شود. از آنجایی که راه رفتن در خواب به یک مرحله خواب خاص مرتبط است، اغلب هرشب تقریباً در همان زمان انجام می‌شود. بیدار کردن کسی درست قبل از آن زمان می‌تواند از بیداری نسبی که می‌تواند راه رفتن در خواب را تحریک کند، جلوگیری می‌کند.
بیداری پیش‌بینی‌شده در کمک به بسیاری از کودکان در توقف راه رفتن در خواب موثر بوده است. ممکن است برای دیگران مفید باشد اما در بیماران بزرگ‌سال به‌دقت مطالعه نشده است.
بهبود بهداشت خواب
بهداشت خواب به محیط و عادات مربوط به خواب فرد اشاره دارد. بهداشت نامناسب خواب، مانند داشتن برنامه خواب ناسازگار یا نوشیدن کافئین یا الکل در نزدیکی زمان خواب می‌تواند به مشکلات خواب و کم‌خوابی کمک کند. علاوه‌بر این، استفاده از بهترین تشک برای نیازهای خود، با در نظر گرفتن وضعیت خواب و نوع بدن شما مهم است.
بهبود بهداشت خواب، خواب پایدارتر و قابل اعتمادتری را تشویق می‌کند و در عین حال خطر کمبود خواب را که می‌تواند راه رفتن در خواب را تحریک کند، کاهش می‌دهد.
درمان شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری (CBT) نوعی گفتگو درمانی است که با افکار و اعمال منفی مقابله می‌کند. CBT برای بی‌خوابی (CBT-I) اثربخشی خود را در بهبود خواب نشان داده است، اغلب با بازنگری در مورد نحوه تفکر فرد در مورد خواب. سازگاری‌های CBT برای استرس و اضطراب وجود دارد و استفاده دقیق از CBT، از جمله تکنیک‌های آرام‌سازی، ممکن است به جلوگیری از قسمت‌های مرتبط با استرس راه رفتن در خواب کمک کند.
دارو
هنگامی‌که سایر درمان‌ها موثر نیستند، ممکن است داروهایی برای جلوگیری از راه رفتن در خواب در نظر گرفته شود. به‌عنوان مثال می‌توان به بنزودیازپین‌ها و داروهای ضدافسردگی اشاره کرد. تحقیقات اولیه نشان داده است که ملاتونین ممکن است در رفع راه رفتن در خواب نیز مفید باشد. هر دارویی، چه با نسخه و چه بدون نسخه، دارای مزایا و خطرات بالقوه است و پزشک در بهترین موقعیت برای تشخیص مناسب بودن آن در شرایط خاص هر فرد است.
آیا بیدار کردن شخصی که در خواب راه می‌رود بی‌خطر است؟
اکثر متخصصان توصیه می‌کنند از بیداری‌های سخت برای افرادی که در میانه راه رفتن در خواب هستند، خودداری کنند. از آنجایی که آن‌ها از وضعیت خود آگاه نیستند، یک بیداری تکان‌دهنده ممکن است باعث ترس، سردرگمی یا خشم شود. در صورت امکان، می‌توانید سعی کنید به آرامی یک فرد خوابگرد را از خطرات احتمالی دور کرده و به رختخواب برگردانید. یک صدای آرام و آرام و حداکثر یک لمس ملایم ممکن است در هدایت آن‌ها مفید باشد.
اگر لازم است فردی را که در خواب راه می‌رود از خواب بیدار کنید، سعی کنید این کار را تا حد امکان آرام انجام دهید و توجه داشته باشید که به احتمال زیاد پس از بیدار شدن از خواب بیدار می‌شود.
سوالات متداول
1- راه رفتن در خواب چیست؟
- راه رفتن در خواب یک اختلال خواب است که شامل راه رفتن یا سایر رفتارها در طول خواب است.
2- این اختلال خواب بیشتر برای چه افرادی شایع است؟
- راه رفتن در خواب می‌تواند هم کودکان و هم بزرگ‌سالان را تحت‌تاثیر قرار دهد، اما در دوران کودکی شایع‌تر است.
3- چه عواملی می‌تواند بر راه رفتن در خواب موثر باشد؟
- عواملی مانند ژنتیک، محرومیت از خواب، داروها و استرس ممکن است باعث ایجاد دوره‌های راه رفتن در خواب شوند.
4- چه کارهایی می‌تواند خطرات ناشی از راه رفتن در خواب را کاهش دهد؟
- خطرات ایمنی را حذف کنید، درها را قفل کنید و در مورد هر گونه نگرانی در مورد راه رفتن در خواب با پزشک متخصص خواب صحبت کنید.
منابع
Singh, S., Kaur, H., Singh, S., & Khawaja, I. (2018). Parasomnias: A Comprehensive Review. Cureus, 10(12), e3807
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30868021/
A.D.A.M. Medical Encyclopedia [Internet]. Atlanta (GA): A.D.A.M., Inc.; c1997-2019. Sleepwalking
https://medlineplus.gov/ency/article/000808.htm
Stallman, H. M., & Kohler, M. (2016). Prevalence of Sleepwalking: A Systematic Review and Meta-Analysis. PloS one, 11(11), e0164769