تاثیر وزن بر آپنه خواب چگونه است؟

آپنه خواب یک اختلال نسبتاً شایع است که در آن افراد هنگام خواب دچار وقفه‌های تنفسی می‌شوند. در آپنه انسدادی خواب (OSA)، که رایج‌ترین نوع آپنه خواب است، این وقفه‌های تنفسی به دلیل تنگی یا انسداد مسیر هوایی فوقانی رخ می‌دهد. این حالت شبیه نفس کشیدن از طریق نی است. افرادی که به OSA شدید مبتلا هستند ممکن است بیش از ۳۰ وقفه تنفسی در طول شب داشته باشند. با پیشرفت دانش جامعه پزشکی در مورد آپنه خواب، ارتباطات مهمی در خصوص تاثیر وزن بر آپنه خواب وزن کشف شده است. نه تنها وزن اضافی می‌تواند موجب آپنه خواب شود، بلکه می‌تواند علائم آن را تشدید کرده و اثرات مخرب آن بر سلامتی را بدتر کند. کمبود خواب همچنین می‌تواند به افزایش وزن منجر شود و این موضوع را به یک چرخه معیوب تبدیل کند. خوشبختانه بسیاری از مطالعات نشان می‌دهند که کاهش وزن به بهبود آپنه خواب کمک می‌کند. اگر با آپنه خواب یا چاقی مواجه هستید، درک ارتباطات پیچیده بین این دو وضعیت بسیار مهم است پس ادامه این مقاله را از دست ندهید.

چرا اضافه وزن باعث آپنه خواب می‌شود؟

چندین وضعیت سلامتی احتمال ابتلا به آپنه خواب را افزایش می‌دهند، اما OSA (آپنه خواب انسدادی) در افرادی که دارای اضافه وزن یا چاقی هستند، بیشتر رایج است. وزن اضافی باعث ایجاد رسوبات چربی در ناحیه گردن فرد می‌شود که به آن چربی حلقی (pharyngeal fat) می‌گویند. چربی حلقی می‌تواند در هنگام خواب، زمانی که مسیر هوایی از قبل در حالت استراحت است، مسیر هوایی فوقانی فرد را مسدود کند. به همین دلیل خروپف یکی از شایع‌ترین علائم آپنه خواب است — هوا به معنای واقعی کلمه از طریق یک مسیر هوایی محدود عبور می‌کند و صدای بلندی ایجاد می‌کند.

علاوه بر این، افزایش چربی شکمی می‌تواند دیواره قفسه سینه فرد را فشرده کند و حجم ریه‌ها را کاهش دهد. این کاهش ظرفیت ریه باعث کاهش جریان هوا می‌شود و احتمال فروپاشی مسیر هوایی فوقانی در هنگام خواب را افزایش می‌دهد. خطر OSA با افزایش شاخص توده بدنی (BMI) که میزان چربی بدن را بر اساس قد و وزن اندازه‌گیری می‌کند، بیشتر می‌شود. حتی ۱۰ درصد افزایش وزن با افزایش شش برابری خطر OSA همراه است.

دلایل کمتر شایع آپنه خواب شامل بزرگ شدن لوزه‌ها که مسیر هوایی را مسدود می‌کنند، ویژگی‌های آناتومیکی مانند گردن بزرگ یا گلو باریک، اختلالات غدد درون‌ریز (از جمله دیابت و بیماری تیروئید)، رفلاکس اسید معده، بیماری‌های ریوی و مشکلات قلبی هستند. با این حال، حدود ۶۰ تا ۹۰ درصد بزرگسالان مبتلا به OSA دارای اضافه وزن هستند.

در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!

آیا آپنه خواب می‌تواند باعث افزایش وزن شود؟

اگرچه مدت‌هاست که اضافه وزن به عنوان یک عامل خطر برای آپنه خواب انسدادی (OSA) شناخته شده است، شواهد رو به افزایشی نشان می‌دهد که این رابطه دوطرفه است. دلیل این امر این است که کمبود خواب با کاهش لپتین (هورمون سرکوب‌کننده اشتها) و افزایش گرلین (هورمون تحریک‌کننده اشتها) همراه است، که ممکن است تمایل به غذاهای پرکالری را افزایش دهد. داده‌های بیشتری نشان می‌دهد که کمبود خواب منجر به پرخوری، چاقی و کاهش چربی کمتر در هنگام محدودیت کالری می‌شود.

همچنین به نظر می‌رسد که بیماران مبتلا به OSA بیشتر از سایر افرادی که شاخص توده بدنی (BMI) و وضعیت سلامت مشابهی دارند اما از آپنه خواب رنج نمی‌برند، مستعد افزایش وزن هستند. این موضوع در یک مطالعه نشان داده شد که افراد مبتلا به OSA در سال منتهی به تشخیص این بیماری به طور متوسط حدود 16 پوند (7.25 کیلوگرم) بیشتر از افرادی که OSA نداشتند، وزن اضافه کردند.

آپنه خواب همچنین می‌تواند انرژی لازم برای حفظ وزن سالم را از افراد بگیرد. خواب‌آلودگی در طول روز یک علامت شایع آپنه خواب است که ناشی از خواب منقطع و غیرمفید است. خواب‌آلودگی بیش از حد ممکن است باعث شود که افراد مبتلا به آپنه خواب فعالیت بدنی کمتری در طول روز داشته باشند. این موضوع به‌ویژه برای افراد چاق مشکل‌ساز است، زیرا آن‌ها اغلب در اثر تلاش‌های بدنی دچار تنگی نفس و ناراحتی قفسه سینه می‌شوند، که منجر به محدود شدن ورزش می‌شود. بدون تغییر در رژیم غذایی، کاهش سطح فعالیت بدنی می‌تواند به افزایش وزن بیشتر منجر شود.

خطرات سلامتی آپنه خواب و اضافه وزن

افراد مبتلا به آپنه خواب به دلیل محرومیت از خواب کافی و باکیفیت، فشار قابل‌توجهی بر سیستم‌های قلبی‌عروقی، متابولیک و ریوی خود تجربه می‌کنند. این موضوع به‌ویژه برای افراد چاق نگران‌کننده است، زیرا چاقی نیز می‌تواند خطر مشکلات قلبی، ریوی و متابولیک را افزایش دهد، که احتمالاً نگرانی‌های سلامتی آن‌ها را تشدید می‌کند.

آپنه خواب و سلامت قلب و عروق

آپنه خواب به چندین روش بر کل سیستم قلبی‌عروقی فرد تأثیر می‌گذارد. هربار که وقفه تنفسی رخ می‌دهد، میزان اکسیژن بدن کاهش می‌یابد و یک واکنش “مبارزه یا فرار” را تحریک می‌کند. وقتی این واکنش رخ می‌دهد، فشار خون بالا می‌رود و ضربان قلب افزایش می‌یابد و فرد خوابیده بیدار می‌شود تا مسیر هوایی خود را باز کند. این چرخه در طول شب تکرار می‌شود. نوسانات اکسیژن خون می‌تواند منجر به التهاب شود که به نوبه خود ممکن است منجر به تصلب شرایین (ایجاد پلاک در رگ‌های خونی) شود، که با حملات قلبی، سکته و فشار خون بالا مرتبط است.

آپنه خواب همچنین سطح دی‌اکسید کربن و گلوکز خون را افزایش می‌دهد، بخشی از سیستم عصبی را که ضربان قلب و جریان خون را کنترل می‌کند مختل می‌کند، مقاومت به انسولین را افزایش می‌دهد و جریان اکسیژن و دی‌اکسید کربن را تغییر می‌دهد. در نتیجه، آپنه خواب با مشکلات زیر در ارتباط است:

• فشار خون بالا
• فیبریلاسیون دهلیزی و سایر آریتمی‌ها
• نارسایی قلبی
• سکته مغزی و حملات ایسکمیک گذرا (TIAs، که به عنوان “مینی سکته” شناخته می‌شوند)
• بیماری عروق کرونر قلب
• دیابت نوع ۲
• سندرم متابولیک (چاقی، فشار خون بالا، دیابت و دیس‌لیپیدمی)

سندرم هیپوونتیلاسیون چاقی و آپنه خواب

OSA به‌طور مکرر در افرادی که به سندرم هیپوونتیلاسیون چاقی (OHS) مبتلا هستند، وجود دارد. در OHS، وزن اضافی بر دیواره قفسه سینه فرد فشار می‌آورد و ریه‌ها را فشرده می‌کند و به این ترتیب توانایی تنفس عمیق و منظم را مختل می‌کند. تا 90% از افرادی که به OHS مبتلا هستند نیز به آپنه خواب مبتلا هستند، اما نه همه افرادی که به آپنه خواب دچار هستند OHS دارند. خطر ابتلا به OHS با شاخص توده بدنی (BMI) مرتبط است و شیوع آن در افرادی که BMI آن‌ها بیشتر از 50 است، به نزدیک 50% می‌رسد.

مانند آپنه خواب، OHS نیز می‌تواند باعث فشار خون بالا و نارسایی قلبی شود و می‌تواند سطح اکسیژن را کاهش و سطح دی‌اکسید کربن را در خون افزایش دهد. بیماران مبتلا به هر دو این شرایط، خطر قابل‌توجهی برای بیماری‌های قلبی‌عروقی دارند. متأسفانه، بیماران مبتلا به OSA که به OHS شدید مبتلا هستند، خطر مرگ بیشتری دارند.

آیا کاهش وزن می‌تواند آپنه خواب را درمان کند؟

درمان آپنه خواب، مانند درمان بسیاری از بیماری‌ها، با تغییرات سبک زندگی و رفتار آغاز می‌شود. برای اکثر افرادی که به آپنه خواب انسدادی (OSA) مبتلا هستند، این اقدام شامل تلاش برای رسیدن به وزن سالم است. کاهش وزن به کاهش تجمع چربی در گردن و زبان کمک می‌کند که می‌تواند به محدود شدن جریان هوا منجر شود. این همچنین چربی شکمی را کاهش می‌دهد، که به نوبه خود حجم ریه را افزایش داده و کشش مسیر هوایی را بهبود می‌بخشد، و باعث می‌شود مسیر هوایی در حین خواب کمتر در معرض افتادگی باشد.

کاهش وزن همچنین می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی بسیاری از علائم مرتبط با OSA، مانند خواب‌آلودگی در طول روز را کاهش دهد. تحریک‌پذیری و سایر اختلالات روانی به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای بهبود می‌یابند. به‌علاوه، سلامت قلب و عروق، فشار خون بالا، مقاومت به انسولین، دیابت نوع ۲ و به‌ویژه کیفیت زندگی به‌طور کلی بهبود می‌یابد. کاهش وزن فقط 10 تا 15 درصد می‌تواند شدت OSA را در بیماران با چاقی متوسط تا 50 درصد کاهش دهد. متأسفانه، در حالی که کاهش وزن می‌تواند بهبودهای معناداری در OSA فراهم کند، معمولاً به درمان کامل منجر نمی‌شود و بسیاری از بیماران مبتلا به آپنه خواب به درمان‌های اضافی نیاز دارند.

در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!

آیا روش کاهش وزن اهمیت دارد؟

با وجود چندین گزینه برای کاهش وزن، بسیاری از بیماران مبتلا به OSA می‌خواهند بدانند کدام روش برای آپنه خواب بهترین است. برخی از بهترین روش‌های کاهش وزن شامل:

• تغییرات رژیم غذایی
• افزایش فعالیت بدنی
• داروها
• جراحی

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد تغییر رفتار به اندازه برخی از جراحی‌های کاهش وزن در بهبود OSA مؤثر است. خوشبختانه، ورزش به تنهایی می‌تواند شدت OSA را به طور متوسط بهبود بخشد، حتی بدون کاهش وزن قابل‌توجه.

صرف‌نظر از تکنیک، بهبود OSA به میزان وزنی که از دست می‌رود نسبت مستقیم دارد. بنابراین، بیماران باید با پزشک خود درباره اینکه کدام استراتژی کاهش وزن برای شرایط شخصی، سلامت عمومی و شدت OSA آن‌ها بهترین است، صحبت کنند.

آیا درمان آپنه خواب به کاهش وزن کمک می‌کند؟

شواهد نشان می‌دهد که بیماران OSA که به‌طور مؤثر آپنه خواب خود را مدیریت می‌کنند، ممکن است کاهش وزن برایشان آسان‌تر باشد. در یک مطالعه، سطح گرلین (هورمونی که اشتها را تحریک می‌کند) در بیماران OSA بالاتر از افرادی بود که بدون OSA و با همان توده بدنی بودند، اما بعد از دو روز استفاده از درمان CPAP به سطوح مشابهی کاهش یافت.

به‌طور متضاد، استفاده طولانی‌مدت از CPAP، مؤثرترین درمان آپنه خواب، در برخی مطالعات با افزایش وزن همراه بوده است. با این حال، دلایل این ارتباط نامشخص است و نیاز به تحقیقات بیشتری وجود دارد. با توجه به پیچیدگی درمان وزن و آپنه خواب، بیماران دارای اضافه وزن نباید تنها به درمان CPAP یا درمان‌های آپنه به عنوان تنها راه کنترل وزن خود تکیه کنند.

برای دریافت درمان دیر نکنید

در مورد خواب و وزن، مداخله زودهنگام برای جلوگیری از آسیب و بازپس‌گیری کیفیت زندگی کلیدی است. با درمان کافی، آپنه خواب پیش‌آگهی بسیار خوبی دارد و هیچ‌گاه دیر نیست یا زود نیست که رویکرد فعالی به کنترل وزن داشته باشید. اگر فکر می‌کنید ممکن است به آپنه خواب مبتلا باشید، مهم است که برای تشخیص دقیق و گزینه‌های درمانی متناسب با پزشک مشورت کنید.

به‌عنوان یک جمع‌بندی جدول زیر راهنمای خوبی در خصوص تاثیر وزن بر آپنه خواب است:

منابع

Schwartz, A. R., Patil, S. P., Laffan, A. M., Polotsky, V., Schneider, H., & Smith, P. L. (2008). Obesity and obstructive sleep apnea: pathogenic mechanisms and therapeutic approaches. Proceedings of the American Thoracic Society, 5(2), 185–192

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18250211/

Young, T., Skatrud, J., & Peppard, P. E. (2004). Risk factors for obstructive sleep apnea in adults. JAMA, 291(16), 2013–2016

http://jama.jamanetwork.com/article.aspx?doi=10.1001/jama.291.16.2013

Peppard, P. E., Young, T., Palta, M., Dempsey, J., & Skatrud, J. (2000). Longitudinal study of moderate weight change and sleep-disordered breathing. JAMA, 284(23), 3015–3021

http://jama.jamanetwork.com/article.aspx?doi=10.1001/jama.284.23.3015

سوالات متداول

1. آیا اضافه وزن می‌تواند باعث بروز آپنه خواب شود؟

• بله، اضافه وزن می‌تواند باعث بروز آپنه خواب انسدادی (OSA) شود. چربی‌های اضافی در ناحیه گردن می‌توانند مجاری هوایی را باریک کرده و تنفس را در هنگام خواب مختل کنند.

2. چگونه وزن اضافی بر شدت آپنه خواب تأثیر می‌گذارد؟

• افزایش وزن می‌تواند باعث افزایش شدت آپنه خواب شود. افرادی که دچار چاقی هستند، معمولاً تعداد بیشتری از وقفه‌های تنفسی در طول شب را تجربه می‌کنند.

3. آیا کاهش وزن می‌تواند به درمان آپنه خواب کمک کند؟

• بله، کاهش وزن می‌تواند به کاهش علائم و شدت آپنه خواب کمک کند. کاهش 15-10 درصدی وزن می‌تواند تا 50 درصد شدت OSA را کاهش دهد.

4. آیا درمان آپنه خواب می‌تواند به کاهش وزن کمک کند؟

• بله، درمان مؤثر آپنه خواب می‌تواند به بهبود خواب و افزایش سطح انرژی کمک کند که ممکن است به کاهش وزن کمک کند.