همه خمیازه میکشند، از جمله بزرگسالان، نوزادان و حتی حیوانات. دانشمندان چندین فرضیه برای اینکه دقیقاً چه چیزی باعث خمیازه کشیدن در خواب میشود ارائه کردهاند. دانشمندان هنوز در مورد اینکه چرا این اتفاق میافتد به اجماع نرسیدهاند. بیشتر مردم آن را با خستگی یا بیحوصلگی مرتبط میدانند. بااینحال، تحقیقات اخیر نشان میدهد که خمیازه کشیدن ممکن است عملکردهای فیزیولوژیکی یا اجتماعی ضروری را فراتر از نشان دادن خستگی انجام دهد. ادامه این مقاله از سری مقالات وبلاگ رسکـر را بخوانید و با دلایل خمیازه کشیدن آشنا شوید.
نظریه شماره 1: خمیازه مغز را بیدار میکند
خمیازه چیست؟ یک نظریه معتقد است که علت خمیازه این است که به بیدار نگه داشتن مغز در حین فعالیتهای خستهکننده یا منفعل کمک میکند. عمل خمیازه کشیدن عضلات صورت و گردن را مجبور به حرکت میکند. محققان بر این باورند که این حرکت ممکن است شریان کاروتید را تحریک کند و منجر به افزایش ضربان قلب و ترشح هورمونهای تقویتکننده بیداری شود. کارشناسان این نظریه را مطرح میکنند که خمیازه کشیدن ممکن است مستقیماً بر فعالیت مغز تأثیر بگذارد، زیرا باعث میشود مایعات مغزی از یک شبکه درحال استراحت دور شوند و به حالت فعالتر تبدیل شوند.
مشابه اثرات کافئین، رسانایی الکتریکی پوست نیز درهنگام خمیازه کشیدن افزایش مییابد. ازآنجاییکه کافئین بیداری را تقویت میکند، محققان حدس میزنند که یک پاسخ فیزیولوژیکی مشابه ممکن است نشان دهد که هردو عملکرد یکسانی دارند. افزودن شواهد بیشتر به این نظریه، انواع فعالیتهایی است که در طی آن خمیازه احتمال وقوع بیشتری دارد. برای مثال، افراد زمانی که درگیر فعالیتهای منفعلانهتری مانند رانندگی، تماشای تلویزیون یا گوش دادن به یک سخنرانی هستند، بیشتر خمیازه میکشند. زمانی که آنها مشغول انجام کارهای فعالتری مانند آشپزی یا صحبت کردن هستند کمتر رخ میدهد.
در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!
نظریه شماره 2: خمیازه به خنک شدن مغز کمک میکند
علت خمیازه کشیدن چیست؟ یکی دیگر از نظریات این است که خمیازه کشیدن ممکن است به تنظیم حرارت مغز یا فرآیندی که توسط آن مغز دمای مرکزی خود را حفظ میکند، کمک کند. در طول این اتفاق، ماهیچههای صورت حرکت میکنند و منقبض میشوند و جریان خون را بهصورت افزایش میدهند، جایی که گرما راحتتر از بین میرود. چشمان برخی از افراد هنگام خمیازه اشکی میشود که ممکن است گرما را نیز آزاد کند. به همین ترتیب، تنفس عمیق هوای تازه ممکن است به ارسال خون خنکتر به مغز کمک کند.
اگرچه تحقیقات بیشتری موردنیاز است، اما مطالعات اولیه بر روی انسان و حیوانات شواهدی برای نظریه تنظیم حرارت ارائه کرده است. برای مثال، مطالعهای روی طوطیها نشان داد که وقتی دمای محیط افزایش مییابد، بهویژه هنگامی که به دمای بدنشان نزدیک میشود، بیشتر خمیازه میکشند. در مطالعهای روی انسانها، محققان یک کیسه گرم یا یک کیسه یخ روی پیشانی شرکتکنندگان درحالیکه فیلمهایی از خمیازه کشیدن افراد تماشا میکردند، قرار دادند. کسانی که کیسه گرم داشتند در پاسخ به ویدیوها بیشتر خمیازه میکشیدند، درحالیکه آنهایی که کیسه یخ داشتند کمتر خمیازه میکشیدند.
مطالعات تغییرات فصلی در دمای محیط نیز از نظریه تنظیم حرارتی خمیازه پشتیبانی میکند. بهعنوان مثال، یک مطالعه از شرکتکنندگان خواسته بود تا خود گزارش دهند که در طول زمستان و تابستان چند بار خمیازه میکشند. محققان دریافتند که شرکتکنندگان بهطور قابلتوجهی بیشتر احتمال دارد خمیازه کشیدن را در ماههای گرم تابستان گزارش کنند. این همبستگی پس از در نظر گرفتن سایر متغیرها مانند رطوبت یا خواب باقی ماند.
افراد مبتلا به شرایط خاص، که دمای مرکزی بدنشان را افزایش میدهد – مانند اسکلروز چندگانه (MS)، اضطراب یا سکته مغزی – ممکن است متوجه شوند که خمیازه کشیدن علائم آنها را بهطور موقت تسکین میدهد. این شرایط اغلب باعث خمیازه بیشازحد میشود که ممکن است پاسخی طبیعی به گرمای بیشازحد باشد.
بررسی سوالات متداول در مورد خواب براساس جدیدترین مقالات روز دنیا.
نظریه شماره 3: خمیازه مسری با مهارتهای همدلی مرتبط است
اکثر مردم موافق هستند که این اتفاق مسری است. وقتی مردم آن را در دیگران را میبینند یا میشنوند، تمایل دارند خودشان خمیازه بکشند. حتی خواندن یا فکر کردن به آن میتواند باعث خمیازه کشیدن شود. مسری بودن آن نشان میدهد که ممکن است یک واکنش همدلانه باشد که به انسان و سایر پستانداران کمک میکند تا ارتباط برقرار کنند. تصویربرداری از مغز نشان میدهد که بخشهایی از مغز که با همدلی و رفتار اجتماعی مرتبط است، زمانی که فرد خمیازه میکشد، فعالیت آن نیز افزایش مییابد.
تحقیقات نشان میدهد که هرچه شخصی به شخص دیگری احساس نزدیکی کند، احتمال خمیازه کشیدن آن شخص بیشتر است. به عبارت دیگر، احتمال این اتفاق در یک یک فرد پس از دیدن آن در یکی از دوستان یا اعضای خانواده بیشتر از یک آشنا یا غریبه است. انسانها در دوران نوزادی و در سن 4 تا 5 سالگی، مستعد خمیازههای مسری نمیشوند، تا زمانی که مسیرهای ذهنی را برای درک احساسات دیگران ایجاد کردهاند.
به نظر میرسد اختلالاتی مانند اسکیزوفرنی یا اختلال طیف اوتیسم که با تواناییهای اجتماعی تداخل دارند نیز خمیازه مسری را کاهش میدهند. افرادی که امتیاز بالاتری در خودخواهی، سنگدلی و سایر ویژگیهای شخصیتی ضداجتماعی دارند، کمتر در پاسخ به خمیازههای دیگران خمیازه میکشند، اگرچه به نظر میرسد که خستگی همچنان نقش مهمتری ایفا میکند.
نظریه همدلی خمیازه در دنیای حیوانات نیز مورد بررسی قرار گرفته است. سگها مانند انسانها تنها زمانی خمیازههای مسری را نشان میدهند که به مرحلهای از رشد رسیده باشند که میتوانند به دیگران توجه کنند و وضعیت عاطفی آنها را در حدود ۷ ماهگی تشخیص دهند. بااینحال، برخلاف انسانها، میزان نزدیکی عاطفی سگ به فرد خمیازهدهنده تأثیری بر احتمال این اتفاق ندارد. این یافته باعث شده است که برخی از محققان این نظریه را که خمیازه با همدلی مرتبط است زیر سوال ببرند.
نظریههای دیگر در مورد “چرا ما خمیازه میکشیم؟”
خمیازه به باز کردن شیپور استاش کمک میکند که گلو را به گوش شما متصل میکند. این عمل میتواند به کاهش افزایش فشار ناخوشایند کمک کند که زمانی که گوش زمانی برای یکسان شدن ندارد، مانند زمانی که هواپیما درحال فرود است، رخ میدهد. بااینحال، ازآنجاییکه بلع به همان هدف میرسد، دانشمندان معتقد نیستند که این دلیل اصلی خمیازه کشیدن ما باشد. یک تئوری قدیمیتر بیان میکرد که مردم وقتی اکسیژن کافی به مغزشان نمیرسد خمیازه میکشند. ایده این بود که خمیازه کشیدن به رساندن اکسیژن تازه به مغز کمک میکند، هر زمان که کربندیاکسید بیشتر از اکسیژن در خون باشد. مطالعات نشان داده است که وقتی افراد کربندیاکسید بیشتری تنفس میکنند، این اتفاق افزایش نمییابد، بنابراین دانشمندان از این نظریه دور شدهاند.
در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!
خمیازه کشیدن چه محدودهای دارد؟
هیچ توافق رسمی در مورد اینکه چقدر خمیازه بیش از حد است وجود ندارد، اگرچه به نظر برخی از کارشناسان اگر دلیل واضحی وجود نداشته باشد، خمیازه کشیدن بیش از سه بار در مدت 15 دقیقه غیرطبیعی است. یک فرد بهطور متوسط تا 28 بار در روز خمیازه میکشد، معمولاً بعد از بیدار شدن از خواب و قبل از رفتن به تخت. خمیازه کشیدن در غیاب خستگی، بیحوصلگی، سرایت یا سایر نشانههای معمولی نیز غیرطبیعی تلقی میشود و ممکن است نشاندهنده یک اختلال زمینهای باشد. این اتفاق بیش از حد ممکن است به دلیل آسیب به قسمتهای درگیر در مغز ایجاد شود. خمیازه کشیدن بیش از حد میتواند نشانهای از بیماریهای عصبی باشد مانند:
- سکته
- بیماری پارکینسون
- صرع
- میگرن
- اسکلروز چندگانه (MS)
- تومور مغزی یا تورم
در موارد نادر، این اتفاق کشیدن میتواند توسط داروهای خاصی از جمله داروهای ضدافسردگی، مواد افیونی، داروهای دوپامینرژیک و بنزودیازپینها نیز ایجاد شود. افراد مبتلا به اختلالات خواب مانند بیخوابی یا آپنه انسدادی خواب (OSA) نیز بیشتر احتمال دارد خمیازه بیش از حد را تجربه کنند.
چه راهکارهایی برای جلوگیری از خمیازه کشیدن وجود دارد؟
راهکار | توضیحات |
---|---|
کافی خوابیدن | هر شب 7-8 ساعت خواب کافی و با کیفیت داشته باشید تا از خستگی و خمیازه جلوگیری کنید. |
تنفس عمیق | تنفس عمیق و آرام باعث افزایش اکسیژن خون و کاهش نیاز به خمیازه کشیدن میشود. |
ورزش و حرکت | ورزشهای منظم و کوتاه مدت میتواند خستگی را کاهش داده و انرژی بیشتری به بدن بدهد. |
آب نوشیدن | هیدراته نگه داشتن بدن میتواند از احساس خستگی و خوابآلودگی و خمیازه جلوگیری کند. |
استفاده از نور طبیعی | قرار گرفتن در معرض نور طبیعی یا نور مصنوعی روشن میتواند هوشیاری شما را افزایش دهد. |
تغییر دمای محیط | تغییر دمای اتاق یا بیرون رفتن در هوای تازه میتواند مغز را بیدارتر نگه دارد. |
کاهش استرس | استرس میتواند باعث افزایش خمیازه کشیدن شود. از تکنیکهای آرامسازی مانند مدیتیشن استفاده کنید. |
مصرف غذاهای سالم و سبک | مصرف وعدههای غذایی سنگین و پرچرب باعث احساس خستگی میشود. وعدههای سبکتر و سالمتر انتخاب کنید. |
استفاده از عطرهای انرژیبخش | رایحههای انرژیبخشی مانند نعناع یا مرکبات میتوانند هوشیاری را افزایش داده و خمیازه را کاهش دهند. |
محرکهای ذهنی | درگیر کردن مغز با فعالیتهای ذهنی مانند حل معما، مطالعه یا بازیهای فکری میتواند شما را بیدار نگه دارد. |
دلیل خمیازه کشیدن بیش از حد چیست؟
خستگی و کمبود خواب
خستگی و کمبود خواب یکی از شایعترین علت خمیازه کشیدن در خواب است. وقتی بدن به اندازه کافی استراحت نکند، سطح انرژی کاهش مییابد و مغز سعی میکند با خمیازه کشیدن هوشیاری را افزایش دهد. خمیازه در این حالت میتواند نشانهای از نیاز بدن به خواب بیشتر و بهبود کیفیت خواب باشد.
استرس و اضطراب
استرس و اضطراب میتوانند باعث واکنشهای فیزیکی مختلف در بدن شوند، از جمله خمیازه کشیدن. خمیازه در پاسخ به استرس ممکن است به عنوان راهی برای آرامش بخشی به سیستم عصبی و کاهش تنش عضلانی عمل کند. افرادی که در شرایط استرسزا قرار دارند، بیشتر دچار خمیازه میشوند.
کاهش اکسیژن مغز
خمیازه ممکن است راهی برای رساندن اکسیژن بیشتر به مغز باشد. در محیطهای بسته یا زمانی که سطح اکسیژن کاهش مییابد، مغز ممکن است از طریق خمیازه کشیدن سعی کند اکسیژن بیشتری جذب کند. همچنین، عدم فعالیت بدنی یا ماندن در یک وضعیت بیتحرک میتواند باعث کاهش جریان اکسیژن به مغز شود.
آپنه خواب
آپنه خواب یک اختلال جدی است که باعث وقفههای مکرر در تنفس در حین خواب میشود. این مشکل میتواند منجر به بیدار شدنهای مکرر در شب و کاهش کیفیت خواب شود. افرادی که آپنه خواب دارند، ممکن است خمیازه بیش از حد را بهعنوان نشانهای از کمبود خواب تجربه کنند. آپنه خواب معمولاً نیاز به تشخیص و درمان پزشکی دارد.
داروها
مصرف برخی داروها ممکن است منجر به خمیازه بیش از حد شود. داروهای ضدافسردگی، آنتیهیستامینها و برخی داروهای آرامبخش بهخاطر اثرات آرامبخشی یا کاهش سطح هوشیاری ممکن است خمیازه را افزایش دهند. این داروها ممکن است سیستم عصبی را تحت تأثیر قرار داده و احساس خستگی ایجاد کنند.
کمخونی
کمخونی وضعیتی است که در آن تعداد سلولهای قرمز خون کاهش یافته و در نتیجه اکسیژن کافی به بافتها و مغز نمیرسد. این مشکل میتواند باعث خستگی مفرط و خمیازه بیش از حد شود. خمیازه در این حالت ممکن است تلاش بدن برای تأمین اکسیژن بیشتر به مغز باشد.
اختلالات مغزی
برخی مشکلات و اختلالات مغزی مانند تومورهای مغزی، سکته مغزی، یا بیماریهای عصبی (مثل پارکینسون) میتوانند باعث بروز خمیازه بیش از حد شوند. این نوع خمیازه معمولاً نشانهای از مشکل جدیتر و نیازمند بررسیهای پزشکی است.
دیابت یا مشکلات تیروئید
اختلالات متابولیکی مانند دیابت یا کمکاری تیروئید میتوانند باعث کاهش سطح انرژی و خمیازه بیش از حد شوند. در دیابت، سطح قند خون نامتعادل میتواند خستگی و خوابآلودگی را افزایش دهد. در کمکاری تیروئید، کاهش فعالیت غده تیروئید منجر به کاهش سطح انرژی بدن و افزایش احساس خستگی میشود.
درمان خمیازه بیش از حد
بهبود کیفیت خواب
یکی از موثرترین راههای کاهش خمیازه بیش از حد، بهبود کیفیت خواب است. به این منظور باید هر شب 7-8 ساعت خواب باکیفیت داشته باشید. تنظیم ساعت خواب منظم و جلوگیری از خواب دیرهنگام میتواند به بدن در استراحت کافی کمک کند. همچنین استفاده از محیط خواب آرام، تاریک و مناسب میتواند کیفیت خواب را بهبود بخشد.
مدیریت استرس
خمیازه کشیدن ناشی از استرس و اضطراب با استفاده از روشهای مدیریت استرس میتواند کاهش یابد. تکنیکهای آرامشبخش مانند مدیتیشن، تنفس عمیق، یوگا و تمرینات ذهنآگاهی به کاهش سطح استرس کمک میکنند. به این ترتیب، بدن از نظر روانی و فیزیکی آرامتر شده و خمیازه کاهش مییابد.
ورزش منظم
ورزش منظم باعث افزایش جریان خون و اکسیژنرسانی به مغز میشود. فعالیتهای فیزیکی مداوم و سبک نه تنها سطح انرژی را افزایش میدهد، بلکه به تنظیم بهتر خواب نیز کمک میکند. افرادی که ورزش میکنند کمتر دچار خمیازه بیش از حد میشوند، زیرا بدن آنها کارآمدتر عمل میکند.
مشاوره پزشکی
اگر خمیازه مکرر و بیش از حد دارید و علت آن به راحتی قابل شناسایی نیست، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. مشکلاتی مانند آپنه خواب، کمخونی یا مشکلات تیروئید ممکن است نیاز به تشخیص دقیق و درمان تخصصی داشته باشند. استفاده از دستگاه CPAP برای درمان آپنه خواب یا مصرف مکملهای آهن برای کمخونی میتواند به کاهش خمیازه کمک کند.
کاهش مصرف داروهای مسبب
اگر داروهای خاصی باعث خمیازه بیش از حد شما میشوند، میتوانید با پزشک خود در مورد تغییر دارو یا تنظیم دوز آن مشورت کنید. برخی داروها ممکن است به راحتی جایگزین شوند یا دوز مصرفی آنها کاهش یابد تا این عارضه جانبی کاهش یابد.
تنفس هوای تازه
تنفس در هوای تازه و تهویه مناسب محیط میتواند به بهبود سطح اکسیژن در مغز کمک کند. باز کردن پنجرهها، قدم زدن در هوای آزاد، یا استفاده از دستگاههای تصفیه هوا میتواند خمیازه ناشی از کمبود اکسیژن را کاهش دهد.
مصرف مکملهای مناسب
کمبود ویتامینها و مواد معدنی مانند ویتامین B12، آهن و منیزیم میتواند به خستگی و خمیازه بیش از حد منجر شود. مشاوره با پزشک برای بررسی سطح این مواد در بدن و مصرف مکملهای غذایی در صورت نیاز میتواند کمککننده باشد.
کنترل قند خون و تیروئید
اگر خمیازه ناشی از مشکلات متابولیکی مانند دیابت یا کمکاری تیروئید است، مدیریت صحیح این شرایط بسیار مهم است. با کنترل سطح قند خون و انجام آزمایشهای منظم برای بررسی عملکرد تیروئید، میتوانید خستگی و خمیازه را به حداقل برسانید.
چه زمانی در مورد خمیازه کشیدن با پزشک صحبت کنید؟
چرا اینقدر خمیازه میکشم؟ خمیازه کشیدن پس از دیدن این رخداد در دیگران یا زمانی که احساس خستگی، بیحوصلگی، گرسنگی یا استرس میکنید، معمول است. اگر بیش از حد معمول خمیازه میکشید و دلیل آن را نمیدانید، باید با پزشک صحبت کنید. همچنین اگر بهدلیل بدخوابی یا احساس خوابآلودگی در طول روز زیاد خمیازه میکشید، باید با پزشک مشورت کنید. پزشک سؤالاتی میپرسد و در صورت لزوم آزمایشهایی را برای درک علت خمیازه کشیدن شما تجویز میکند و اقدامات بعدی را که میتوانید انجام دهید توصیه میکند. شما میتوانید از طریق لینک زیر “درخواست مشاوره رایگان” بدهید. بعد از ارسال “درخواست مشاوره رایگان” همکاران ما با شما تماس میگیرند و درصورت نیاز وقت ملاقات با پزشک را برای شما مشخص میکنند. این ویزیت میتواند بهصورت آنلاین یا حضوری برگزار شود.
درخواست مشاوره رایگان فقط با کلیک برروی این لینک!
منابع
Gupta, S., & Mittal, S. (2013). Yawning and its physiological significance. International Journal of Applied and Basic Medical Research, 3(1), 11–15
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23776833/
Guggisberg, A. G., Mathis, J., Schnider, A., & Hess, C. W. (2010). Why do we yawn? Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 34(8), 1267–1276
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20382180/
Teive, H. A. G., Munhoz, R. P., Camargo, C. H. F., & Walusinski, O. (2018). Yawning in neurology: A review. Arquivos de Neuro-Psiquiatria, 76(7), 473–480
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30066799/
سوالات متداول
1. چرا خمیازه میکشیم؟
- خمیازه کشیدن معمولاً در پاسخ به خستگی، خوابآلودگی، یا بیحوصلگی است. این عمل ممکن است به خنک کردن مغز و تنظیم سطح هوشیاری نیز کمک کند.
2. آیا خمیازه کشیدن نشانه کمبود اکسیژن است؟
- در گذشته اعتقاد بر این بود که خمیازه کشیدن به دلیل کاهش اکسیژن یا افزایش دیاکسیدکربن در خون رخ میدهد، اما تحقیقات جدید نشان میدهند که خمیازه بیشتر به تنظیم دمای مغز و بهبود هوشیاری مربوط است.
3. چرا خمیازه مسری است؟
- خمیازه مسری است زیرا این عمل به فعالیت بخشهایی از مغز که با همدلی و ارتباط اجتماعی در ارتباط هستند، مربوط میشود. مشاهدهی خمیازه در دیگران میتواند باعث تحریک مغز و ایجاد خمیازه در خود ما شود.