آیا تا به حال شده است نیمه‌شب از خواب بیدار شوید و متوجه شوید که دستتان بی‌حس شده یا به اصطلاح “خواب رفته” است؟ اگر پاسخ شما مثبت است، تنها نیستید. حدود یک‌سوم بزرگسالان حداقل یک بار در هفته با احساس بیحسی دست در خواب یا سوزن‌سوزن شدن در بازوها، مچها یا دستها از خواب بیدار می‌شوند؛ پدیده‌ای که به آن پارستزی شبانه گفته میشود. برای اکثر افراد، بیحسی گاه‌به‌گاه دستها هنگام بیدار شدن جای نگرانی ندارد. با این حال، اگر این علائم به شدت خواب شما را مختل می‌کنند یا پس از بیدار شدن و حرکت همچنان ادامه دارند، ممکن است زمان آن رسیده باشد که به پزشک مراجعه کنید. ادامه این مقاله را از دست ندهید.
علل معمول بیحسی دست در خواب چیست؟
بیحسی—همراه با حس سوزن‌سوزن شدن یا “مورمور” که اغلب با آن همراه است—معمولاً نتیجه فشار بر عصب، آسیب عصبی یا مشکلی است که عملکرد سیستم عصبی را مختل می‌کند.
اگر با دست‌های بی‌حس از خواب بیدار می‌شوید، بدن شما در حال ارسال پیامی است. مهم است علت این بیحسی را پیدا کنید تا بتوانید اقداماتی برای کاهش ناراحتی خود انجام داده و از سیستم عصبی خود محافظت کنید.
وضعیت خواب
برخی وضعیت‌های خواب ممکن است باعث فشار بر اعصاب دست، مچ، بازو یا آرنج شده و بیحسی و سوزن‌سوزن شدن ایجاد کنند.
علاوه بر این، بعضی حالت‌ها ممکن است جریان خون به دستها را قطع یا کاهش دهند که باعث میشود اعصاب آن ناحیه موقتاً از ارسال سیگنال باز بمانند.
شما احتمالاً فشار عصبی یا کاهش جریان خون منجر به بیحسی دست را در این حالت‌های خواب تجربه می‌کنید:
- خم شدن مچها به سمت داخل
- قرار دادن دستها زیر صورت یا سر
- خوابیدن با سر روی ساعد
- فشار آوردن بالاتنه بر روی بازو
- استفاده از بالشی که باعث ناهماهنگی ستون فقرات شود
خوابیدن روی شکم با فشردگی عصب همراه است. در حالی که پژوهش‌ها درباره خوابیدن به پهلو نتایج متفاوتی نشان داده‌اند، برخی کارشناسان معتقدند این وضعیت در صورتی که مچها صاف باشند، کمترین احتمال ایجاد بیحسی دست را دارد.
در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!
سندرم تونل کارپال
سندرم تونل کارپال یک آسیب عصبی بسیار شایع است که باعث بیحسی، سوزن‌سوزن شدن و درد در مچ دست، شست، انگشت اشاره و انگشت وسط میشود. این وضعیت زمانی رخ میدهد که تاندون‌های مچ دست ملتهب شده و عصب میانه (مدین) فشرده میشود. افرادی که دچار سندرم تونل کارپال هستند معمولاً متوجه می‌شوند که علائمشان شب‌ها بدتر میشود و با تکان دادن دستها، احساس بهبودی پیدا می‌کنند.
آسیب‌ها می‌توانند موجب بروز سندرم تونل کارپال شوند، اما این وضعیت ممکن است به دلیل فعالیت‌هایی که نیاز به حرکات تکراری دست و مچ دارند، مانند کار در خط تولید، بافندگی یا بازی گلف نیز بروز کند. علاوه بر این، افرادی که دچار شرایط پزشکی زیر هستند، بیشتر در معرض ابتلا به سندرم تونل کارپال قرار دارند:
- دیابت
- آرتریت روماتوئید
- بارداری
- غده تیروئید کم‌کار
neuropathy محیطی
اعصاب محیطی به بدن و مغز شما این امکان را می‌دهند که با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. اگر چیزی این اعصاب را آسیب برساند، ممکن است حس سوزن‌سوزن شدن، سوزش یا بیحسی در اندام‌ها تجربه کنید. این وضعیت neuropathy محیطی نامیده میشود.
علل احتمالی neuropathy محیطی شامل دیابت، عفونت‌ها، اختلالات خودایمنی، کمبود ویتامین‌ها، عوارض جانبی داروها، اختلال مصرف الکل و قرارگیری در معرض سموم است.
کمبود جریان خون
زمانی که ناحیه‌ای از بدن شما به اندازه کافی خون دریافت نمی‌کند، اعصاب آن ناحیه به درستی عمل نمی‌کنند، که باعث بیحسی و احساس سوزن‌سوزن شدن میشود.
محدودیت جریان خون میتواند ناشی از وضعیت بدن باشد، مانند خوابیدن روی بازو یا دست. این احساسات برای این است که شما را به حرکت درآورد تا به وضعیتی منتقل شوید که جریان خون به حالت عادی برگردد.
با این حال، برخی شرایط پزشکی می‌توانند مشکلات مزمن گردش خون ایجاد کنند که بیحسی دست را به یک مشکل دائمی تبدیل کنند. این شرایط شامل موارد زیر است:
- تجمع پلاک در شریان‌ها
- التهاب عروق خونی
- بیماری رینود
- آسیب ناشی از سرمازدگی
آسیب‌ها
برخی آسیب‌ها می‌توانند به اعصاب آسیب رسانده و باعث بیحسی در دستها شوند. به عنوان مثال، آسیب‌های مچ دست می‌توانند منجر به سندرم تونل کارپال شوند، اما آسیب‌هایی که حتی در نواحی دورتر مانند گردن رخ می‌دهند نیز می‌توانند عملکرد اعصاب در دستها را تحت تاثیر قرار دهند. اگر در یک تصادف رانندگی دچار آسیب شلاقی (whiplash) شده‌اید یا در اثر زمین خوردن آرنج خود را آسیب دیده‌اید، ممکن است این آسیب‌ها منبع بیحسی دست شما در شب باشند.
بیحسی، سوزن‌سوزن شدن، درد – چگونه آن را متوقف کنیم؟
بسته به علت بیحسی، ممکن است بتوانید با انجام چند روش در هنگام خواب، بیحسی دستها را کاهش دهید. اولین اقدام مفید ممکن است استفاده از بالش و تشک حمایتی و نرم باشد، تا نقاط فشار در ناحیه گردن یا شانه‌ها کمتر ایجاد شوند. حمایت از گردن و ستون فقرات یک گام مهم برای داشتن استراحت مناسب است. شما همچنین می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
- استفاده از آتل مچ دست در هنگام خواب برای کمک به تثبیت مچ دست.
- امتحان کردن یک وضعیت جدید برای خواب، به خصوص خوابیدن به پهلو.
- اجتناب از هر وضعیت خواب که فشار به دستها یا بازوها وارد می‌کند.
- از قرار دادن دستها زیر بالش خود خودداری کنید، زیرا این کار میتواند باعث فشردگی اعصاب شود.
- اطمینان حاصل کنید که مچ دستها خم نشوند، زیرا خم شدن مچ میتواند منجر به سوزن‌سوزن شدن شود.
- اگر معمولاً به پشت می‌خوابید و دست‌هایتان را بالای سر قرار می‌دهید، تلاش کنید که دستها را کنار بدن نگه دارید تا از فشرده شدن اعصاب جلوگیری شود.
- قبل از خواب، دستها و مچ‌هایتان را کشش دهید.
اگر این تلاش‌ها علائم شما را تسکین نداد، مهم است که با یک پزشک مشورت کنید تا هرگونه اختلال زمینه‌ای دیگر را رد کنید.
“با مشکل خواب خود نخوابید.”
دکتر آبیناو سینگ، پزشک تخصصی خواب
کی باید در خصوص بیحسی دست در خواب با پزشک مشورت کنید؟
گاهی اوقات بیحسی دست در خواب میتواند نشانه‌ای از یک بیماری جدی‌تر باشد. مهم است که اگر علاوه بر بیحسی، درد در دست، ساعد یا گردن خود احساس می‌کنید، یا اگر دفعات ادرار شما بیشتر از حد معمول شده، یا دچار راش پوستی، سرگیجه یا اسپاسم عضلانی هستید، با پزشک مشورت کنید.
در صورتی که بیحسی دست بلافاصله پس از آسیب به ناحیه کمر، گردن یا سر رخ دهد، یا اگر هرکدام از این علائم همراه با بیحسی دست ایجاد شوند، فوراً به مراقبت‌های پزشکی اورژانسی نیاز دارید:
- ناتوانی در حرکت دادن قسمت‌هایی از بدن
- حرکات غیرقابل کنترل در بازو یا دست
- ضعف
- گیجی
- دشواری در صحبت کردن، راه رفتن یا دیدن
علل و راه‌حل‌های بیحسی دست در خواب
| علت احتمالی | توضیحات | راه‌حل‌ها یا روش‌های مقابله |
|---|---|---|
| فشار بر عصب یا عروق | خوابیدن در حالتی که وزن بدن یا بازو فشار بر دستها بیاورد. | تغییر موقعیت خواب، استفاده از بالشت مناسب برای جلوگیری از فشار. |
| سندروم تونل کارپ | فشرده شدن عصب میانی در مچ دست. | مشاوره با پزشک، استفاده از مچ‌بند شبانه، کاهش فعالیت‌های تکراری مچ دست. |
| کمبود ویتامین | کمبود ویتامین‌هایی مانند B12 که به سلامت عصب‌ها کمک می‌کند. | مصرف مکمل ویتامین طبق توصیه پزشک و رژیم غذایی متعادل. |
| مشکلات گردن یا ستون فقرات | بیرون‌زدگی دیسک گردن یا فشار بر اعصاب مرتبط با دستها. | فیزیوتراپی، تمرین‌های کششی گردن، مشاوره با پزشک متخصص ارتوپدی. |
| دیابت یا نوروپاتی دیابتی | آسیب به اعصاب به دلیل قند خون بالا. | کنترل قند خون، مشاوره با پزشک، رعایت رژیم غذایی مناسب. |
| اختلالات جریان خون | بیماری‌هایی که گردش خون به دستها را محدود می‌کنند (مانند بیماری رینود). | گرم نگه‌داشتن دستها، پوشیدن دستکش در سرما، مشاوره با پزشک. |
| مصرف برخی داروها | عوارض جانبی داروهایی که باعث تأثیر بر اعصاب می‌شوند. | بررسی داروها با پزشک و در صورت نیاز تغییر نسخه. |
در کمتر از 30 ثانیه سلامت خوابتو بسنج!
منابع
Roth Bettlach, C. L., Hasak, J. M., Krauss, E. M., Yu, J. L., Skolnick, G. B., Bodway, G. N., Kahn, L. C., & Mackinnon, S. E. (2019). Preferences in sleep position correlate with nighttime paresthesias in healthy people without carpal tunnel syndrome. Hand (New York, N.Y.), 14(2), 163–171
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29020829/
A.D.A.M. Medical Encyclopedia. (2022 December). Carpal Tunnel Syndrome. MedlinePlus., Retrieved December 7, 2023, from
https://medlineplus.gov/carpaltunnelsyndrome.html
Sharrak, S. & Das, J. (2023, August 8). Hand Nerve Compression Syndromes. StatPearls
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK547683/
سوالات متداول
1. بیحسی در دستها هنگام خواب معمولاً به چه علت رخ میدهد؟
- بیحسی در دستها هنگام خواب معمولاً ناشی از فشار یا آسیب به اعصاب است.
2. چگونه میتوان فشار روی دستها و مچها را کاهش داد؟
- تغییر موقعیت خواب میتواند فشار روی دستها و مچها را کاهش دهد.
3. کدام وضعیت خوابیدن کمترین احتمال ایجاد بیحسی در دستها را دارد؟
- خوابیدن به پهلو بهعنوان کماحتمالترین حالت برای ایجاد بیحسی در دستها در نظر گرفته میشود.
4. در صورت تداوم بیحسی یا گزگز چه اقدامی توصیه میشود؟
- اگر بیحسی یا گزگز ادامه پیدا کرد، با پزشک خود مشورت کنید تا سایر مشکلات احتمالی بررسی شوند.